തൊഴിലിടങ്ങളിലെ മാനസികാരോഗ്യം: 2024 ലെ ലോക മാനസികാരോഗ്യ ദിനത്തെ മുൻനിർത്തി ചില വിചാരങ്ങൾ.

മനോയാനം-മനശ്ശാസ്ത്രവിചാരങ്ങൾ ഭാഗം -3

ഡോ.എസ്.കൃഷ്ണൻ

പ്രൊഫസ്സർ & HOD സൈക്കാട്രി വിഭാഗം

ഗവ.മെഡിക്കൽ കോളേജ്

തിരുവനന്തപുരം

സമൂഹത്തിൻ്റെ മാനസികാരോഗ്യം സാമൂഹികവും സാമ്പത്തികവും പാരിസ്ഥിതികവുമായ ഘടകങ്ങളാൽ രൂപപ്പെട്ടതാണ്. ഇത് ജനങ്ങളുടെ മൊത്തത്തിലുള്ള ക്ഷേമത്തെയും പ്രതിരോധശേഷിയെയും സ്വാധീനിക്കുന്നു. അതിവേഗം ചലിക്കുന്ന നമ്മുടെ ഇന്നത്തെ ലോകത്ത് മാനസികാരോഗ്യം ഏറെ പ്രധാനമായിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്നു എന്നത് ശ്രദ്ധേയമാണ്. അതിലുമേറെ ശ്രദ്ധേയം ശാരീരികാരോഗ്യത്തെക്കാൾ പ്രധാനമാണ് മാനസികാരോഗ്യം എന്ന് പറയുമ്പോൾ പോലും നാം മാനസികാരോഗ്യ സംരക്ഷണത്തിനായി ഒന്നും ചെയ്യുന്നില്ല എന്നതും മാനസികാരോഗ്യത്തെ ചുറ്റിപ്പറ്റിയുള്ള അയിത്തം വർദ്ധിപ്പിക്കാൻ ഉതകുന്ന ചിന്തകൾക്ക് നാം ഇന്നും ഏറെ പ്രാധാന്യം നല്കുന്നു എന്നതുമാണ്. എല്ലാ വർഷവും ഒക്ടോബർ പത്താം തീയതി നാം ലോക ലോകമാനസികാരോഗ്യ ദിനമായി ആചരിക്കുന്നു.  മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങളെക്കുറിച്ച് അവബോധം വളർത്തുന്നതിനും ചർച്ചകൾ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിനും വേണ്ടിയുള്ള ഒരു ശ്രമമാണ് ഈ ദിനം. മാനസികാരോഗ്യത്തിന് മുൻഗണന നൽകുന്നതിനും മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങൾക്ക് മേലുള്ള അയിത്തം കുറയ്ക്കുന്നതിനും മാനസികാരോഗ്യമേഖല നേരിടുന്ന വെല്ലുവിളികളെക്കുറിച്ച് തുറന്ന ചർച്ചകൾ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിനുമുള്ള ഓർമ്മപ്പെടുത്തലാണ് ഈ ദിനം. ലോകമെമ്പാടുമുള്ള മാനസികാരോഗ്യ പരിചരണം മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നതിനുള്ള പ്രധാന പ്രശ്നങ്ങളും പരിഹാരങ്ങളും ഉയർത്തിക്കാട്ടുന്നതിനായി ഓരോ വർഷവും ഈ ദിനം ഒരു നിർദ്ദിഷ്ട വിഷയത്തിൽ  ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നു. ദൈനംദിന ജീവിതത്തിൽ മാനസികാരോഗ്യത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം ഊന്നിപ്പറയുവാനും മാനസികസൌഖ്യത്തിനായി പിന്തുണ നൽകുന്ന ഒരു അന്തരീക്ഷം സൃഷ്ടിക്കുന്നതിനുള്ള നടപടികൾ സ്വീകരിക്കാൻ വ്യക്തികളെയും സംഘടനകളെയും പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുവാനും ഈ ദിനാചരണം സഹായിക്കും. തൊഴിലിടങ്ങളിലെ മാനസികാരോഗ്യത്തിന് മുൻഗണന നല്കേണ്ട സമയമാണിത് എന്നതാണ് 2024 ലെ വിഷയം. തൊഴിലിടങ്ങളിൽ മാനസിക ക്ഷേമത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം ഉയർത്തിക്കാട്ടുന്നതിനുള്ള ഒരു പ്രധാന അവസരമാണ് ഈ വർഷം. 

           ഇന്ന് മാനസികാരോഗ്യം എന്നത് ഒരു വ്യക്തിപരമായ ആശങ്ക മാത്രമല്ല; ഇത് ഒരു നിർണായക കച്ചവട പ്രശ്നമായി മാറിയിരിക്കുന്നു എന്ന് ചിന്തിക്കുന്നവരെ കുറ്റം പറയാനാവില്ല. വീട് മാത്രമല്ല, ജോലിസ്ഥലം പോലും സമ്മർദ്ദത്തിന്റെ ഉറവിടവും മാനസികാരോഗ്യ പ്രോത്സാഹനത്തിനുള്ള ഒരു പ്ലാറ്റ്ഫോമും ആകാം. ജോലി നമ്മുടെ ജീവിതത്തിന്റെ ഒരു പ്രധാന ഭാഗമായി മാറുമ്പോൾ, ജീവനക്കാർ മാനസികമായി ആരോഗ്യവാന്മാരാണെന്ന് ഉറപ്പാക്കുന്നത് വ്യക്തിഗത ക്ഷേമത്തിന് മാത്രമല്ല, സമൂഹത്തിന്റെ വളർച്ചയ്ക്കും ഗുണം ചെയ്യും.

തൊഴിലിടങ്ങളിലെ മാനസികാരോഗ്യം.

തൊഴിലാളികളുടെ മാനസികാരോഗ്യം ഇന്നൊരു നിർണായക പ്രശ്നമായി മാറിയിരിക്കുന്നു, വിവിധ വ്യവസായങ്ങളിൽ ഉടനീളം വർദ്ധിച്ചുവരുന്ന സമ്മർദ്ദം, ഉത്കണ്ഠ, എരിഞ്ഞുതീരൽ (burnout), വർദ്ധിച്ചുവരുന്ന ജോലിഭാരം, ലക്ഷ്യങ്ങൾ കൈവരിക്കാനുള്ള സമ്മർദ്ദം, ജോലിയും വ്യക്തിജീവിതവും തമ്മിലുള്ള മങ്ങിയ അതിരുകൾ എന്നിവ വ്യാപകമായ വൈകാരിക സമ്മർദ്ദത്തിന് കാരണമായിട്ടുണ്ട്. തൊഴിലാളികളുടെ മൊത്തത്തിലുള്ള ക്ഷേമത്തെയും ഉൽപാദനക്ഷമതയെയും ഇത് സാരമായി ബാധിക്കുന്നു.

ജീവനക്കാരുടെ മാനസികാരോഗ്യം ഒരു നാമമാത്രമായ ആശങ്കയിൽ നിന്ന് ലോകമെമ്പാടുമുള്ള തൊഴിലിടങ്ങളിലെ മുൻഗണനകളിലൊന്നായി ഇന്ന് മാറിയിട്ടുണ്ട്. ഈ മാറ്റത്തിന് നിരവധി കാരണങ്ങളുണ്ട്. ലോകാരോഗ്യ  സംഘടനയുടെ (WHO) അഭിപ്രായത്തിൽ, മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങൾ ആഗോളതലത്തിൽ നാലിൽ ഒരാളെ ബാധിക്കുന്നുണ്ട്. ജോലിസ്ഥലത്ത്, ഉത്കണ്ഠ, വിഷാദം, അമിതസമ്മർദ്ദവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവ വ്യാപകമാണ്, ഇത് പലപ്പോഴും ഉൽപാദനക്ഷമതയില്ലായ്മ, ജോലിക്ക് കൃത്യമായി വരാതിരിക്കൽ, ചെയ്യുന്ന ജോലിയിൽ ഏറെ പിശകുകൾ വരുത്തൽ, തൊഴിലിൽ സംതൃപ്തിയില്ലായ്മ, മറ്റ് ജീവനക്കാരുമായുള്ള വ്യക്തിബന്ധങ്ങളിലെ പ്രശ്നങ്ങൾ, നേരത്തേ ജോലിയിൽ നിന്ന് വിരമിക്കാനുള്ള തീരുമാനങ്ങൾ എന്നിവയ്ക്ക് കാരണമാകുന്നു. മാറുന്ന തൊഴിൽ സംസ്കാരങ്ങൾ മാനസികാരോഗ്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട കാര്യങ്ങളെ സ്വാധീനിക്കുന്നുണ്ട്. വിദൂരസ്ഥലങ്ങളിലെ ജോലി, ഗിഗ് ഇക്കോണമി (തൊഴിലിടങ്ങളിലെ സ്വയംഭരണാവകാശവും മറ്റ് വ്യക്തത കുറഞ്ഞ തൊഴിലസ്ഥലനിയമങ്ങളും, വ്യത്യസ്ഥമായ വരുമാനരീതികൾ, പരമ്പരാഗതമായ തൊഴിൽ ആനുകൂല്യങ്ങളുടെ അഭാവം എന്നിവ), തൊഴിൽ ജീവിതവും, വ്യക്തിഗത ജീവിതവും തമ്മിലുള്ള അതിരുകൾ മങ്ങൽ എന്നിവ കൂടുതലായി മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങൾക്ക് കാരണമായിട്ടുണ്ട്. വിദൂര സ്ഥലത്തെ ജോലി, ഒറ്റപ്പെടൽ, ഉത്കണ്ഠ, ജോലി-ജീവിത സന്തുലിതാവസ്ഥ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതിൽ ബുദ്ധിമുട്ട് എന്നിവയ്ക്കും കാരണമാകുന്നു.  ജോലിസ്ഥലത്തെ മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങൾക്ക് ഗണ്യമായ സാമ്പത്തിക പ്രത്യാഘാതങ്ങളുണ്ട്. വിഷാദവും ഉത്കണ്ഠയും ആഗോള സമ്പദ് വ്യവസ്ഥയ്ക്ക് പ്രതിവർഷം ഒരു പതിനായിരം കോടിയിലേറെ രൂപയുടെ ഉൽപാദനനഷ്ടം ഉണ്ടാക്കുന്നുവെന്ന് ലോകാരോഗ്യ സംഘടന കണക്കാക്കുന്നു. മാനസികാരോഗ്യ ആശങ്കകൾ പരിഹരിക്കുന്നതിൽ പരാജയപ്പെടുന്ന കമ്പനികൾക്ക് ഉയർന്ന വിറ്റുവരവ് നിരക്ക്, ജീവനക്കാരുടെ ഇടപഴകൽ കുറയൽ, ഗണ്യമായ സാമ്പത്തിക നഷ്ടം എന്നിവ നേരിടേണ്ടിവരും.  ആരോഗ്യകരമായ തൊഴിൽ അന്തരീക്ഷത്തിന്റെ ആവശ്യകതയെക്കുറിച്ച് ആധുനിക ജീവനക്കാർ കൂടുതൽ അറിവുള്ളവരാണ്. യുവതലമുറ, പ്രത്യേകിച്ചും, മാനസിക ക്ഷേമത്തിന് മുൻഗണന നൽകുകയും അവരുടെ തൊഴിലുടമകൾ മാനസികാരോഗ്യ പിന്തുണ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുമെന്ന് പ്രതീക്ഷിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. കൗൺസിലിംഗ് മുതൽ ജീവിതനിലവാരം വരെ നീണ്ടുനില്ക്കുന്ന ഒരു തൊഴിൽ സംസ്കാരം പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നത് ഇന്ന് അവകാശങ്ങളായി മാറിയിട്ടുണ്ട്.

ആധുനിക ജോലിസ്ഥലത്തെ സമ്മർദ്ദങ്ങൾ

അമേരിക്കൻ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് സ്ട്രെസ് നടത്തിയ ഒരു സർവേയിൽ 83% തൊഴിലാളികൾ ജോലി സംബന്ധമായ സമ്മർദ്ദം അനുഭവിക്കുന്നതായി കണ്ടെത്തി. ഏകദേശം 60% പേർ ഈ സമ്മർദ്ദം തങ്ങളെ അമിതഭാരമോ ഉത്കണ്ഠയോ അനുഭവിപ്പിക്കുന്നുവെന്നും അഭിപ്രായപ്പെട്ടു. ഗ്ലോബൽ വർക്ക്‌ഫോഴ്‌സ് ഹാപ്പിനസ് ഇൻഡക്‌സ് വെളിപ്പെടുത്തിയത് ഏകദേശം 25% തൊഴിലാളികൾ അമിതജോലിഭാരം മൂലം ശാരീരികവും മാനസികവുമായ തളർച്ച അനുഭവിക്കുന്നുണ്ട് എന്നാണ്. കൂടാതെ, നാഷണൽ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഫോർ ഒക്യുപേഷണൽ സേഫ്റ്റി ആൻഡ് ഹെൽത്ത് (NIOSH) റിപ്പോർട്ട് ചെയ്യുന്നത് ഏകദേശം 40% തൊഴിലാളികൾ തങ്ങളുടെ ജോലിയാണ് ഇതിന് കാരണമെന്നും കരുതുന്നു.  തൊഴിലിടങ്ങളിൽ ജീവനക്കാർ ശാരീരികമായി ഉണ്ടെങ്കിലും മാനസിക പിരിമുറുക്കം കാരണം അവർക്ക് ഫലപ്രദമായി പ്രവർത്തിക്കാൻ കഴിയുന്നില്ല. 2020-ലെ ഡിലോയിറ്റ് സർവേ അനുസരിച്ച്, ജോലിസ്ഥലത്തെ മോശം മാനസികാരോഗ്യം ആഗോളതലത്തിൽ ഓരോ വർഷവും ഏകദേശം 12 ബില്യൺ തൊഴിൽ ദിനങ്ങളാണ് നഷ്ടപ്പെടുത്തുന്നത്. കൂടാതെ, മറ്റ് ഗവേഷണങ്ങൾ, 76% തൊഴിലാളികളും മുൻവർഷം അമിതക്ഷീണം, ഉത്കണ്ഠ അല്ലെങ്കിൽ വിഷാദം എന്നിവ പോലുള്ള മാനസികാരോഗ്യ അവസ്ഥയുടെ ഒരു ലക്ഷണമെങ്കിലും ഉള്ളതായി അഭിപ്രായപ്പെട്ടിട്ടുണ്ടെന്ന് കരുതുന്നതായി കണ്ടെത്തിയിട്ടുണ്ട്. ഈ വളർന്നുവരുന്ന മാനസികാരോഗ്യ പ്രതിസന്ധി ഏതെങ്കിലും ഒരു പ്രത്യേക വ്യവസായത്തിൽ മാത്രമായി ഒതുങ്ങുന്നില്ല. ഈ സ്ഥിതിവിവരക്കണക്കുകൾ ജോലിസ്ഥലത്തെ ഒരു പ്രധാനപ്രശ്നമായി മാനസികാരോഗ്യത്തെ അഭിസംബോധന ചെയ്യേണ്ടതിൻ്റെ ആവശ്യത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം നമുക്ക് കാട്ടിത്തരുന്നു.

ജോലിസ്ഥലത്തെ നിരവധി ഘടകങ്ങൾ ഇന്ന് മാനസികാരോഗ്യ വെല്ലുവിളികൾക്ക് കാരണമാകുന്നുണ്ട്. ഉയർന്ന പ്രതീക്ഷകളും സമയപരിധിക്കുള്ളിൽ ജോലി ചെയ്തു  തീർക്കുന്നതിനുള്ള സമ്മർദ്ദവും വിട്ടുമാറാത്ത മാനസിക സമ്മർദ്ദത്തിലേക്ക് നയിച്ചേക്കാം. ഇന്ന് ഭാരിച്ച ജോലിഭാരം  കൈകാര്യം ചെയ്യേണ്ടി വരുന്ന ജീവനക്കാർ അത് കാരണം ഉണ്ടാകുന്ന സമ്മർദ്ദങ്ങൾ തുറന്നു പറഞ്ഞു തുടങ്ങിയിട്ടുണ്ട്. പലരും ചോദിക്കുന്ന ഒരു ചോദ്യമുണ്ട്: മുൻപ് ഇത്തരം സമ്മർദ്ദങ്ങൾ ഒന്നും ഇല്ലായിരുന്നോ എന്ന്? യന്ത്രജീവിതത്തിന്റെ വരവോട് കൂടി കുറച്ചു ജോലി ചെയ്താൽ മതി എന്നുള്ള ഒരു പ്രതീക്ഷ മനുഷ്യനുണ്ടായിട്ടുണ്ട്. എന്നാൽ നമ്മുടെ പ്രത്യേക ജീവിതത്തിൽ യന്ത്രങ്ങൾ ഒരു പരിധി വരെ മാത്രമേ നമ്മെ സഹായിക്കുന്നുള്ളൂ. പലയിടങ്ങളിലും യന്ത്രങ്ങളിൽ ചെയ്യുന്ന ജോലി ഒരു അധികഭാരമായി മാറിയിട്ടുണ്ട്. കമ്പ്യൂട്ടറുകളുടെ വരവോടെ ജീവിതം പ്രയാസരഹിതമാകും എന്ന് കരുതിയിരുന്ന നാം ഇന്ന് കൂടുതൽ കഷ്ടത്തിലായി എന്ന് പലരും കരുതുന്നു. വൈകാരിക ക്ഷീണം, വ്യക്തിഗതവൽക്കരണം, വ്യക്തിഗത നേട്ടങ്ങൾ കുറയൽ എന്നിവയുടെ സവിശേഷതയായ ഈ അവസ്ഥ തികച്ചും ഭയാനകം തന്നെയാണ്. വൈകാരിക വ്യക്തിബന്ധരാഹിത്യത്തിന് ഇതൊരു പ്രധാന കാരണം തന്നെയാണ്. ഭീഷണിപ്പെടുത്തൽ, മോശം പെരുമാറ്റം, എന്നിവയുടെ സവിശേഷതകളായ വിഷലിപ്തമായ തൊഴിൽ അന്തരീക്ഷം (toxic working environment) മാനസികാരോഗ്യത്തെ ഗണ്യമായി ബാധിക്കും. ഭീഷണിപ്പെടുത്തൽ, പ്രത്യേകിച്ചും, വിഷാദം, ഉത്കണ്ഠ, ആത്മാഭിമാനക്കുറവ് എന്നിവയിലേക്ക് നയിച്ചേക്കാം.  ഇത് ആത്യന്തികമായി വ്യക്തികളെ അവരുടെ ജോലി ഉപേക്ഷിക്കാൻ പ്രേരിപ്പിക്കുന്നു.  തൊഴിലിടങ്ങൾ യന്ത്രവത്കൃതമാണ് എന്നതും, പിരിച്ചുവിടലുകളും പ്രവചനാതീതമായ സാമ്പത്തിക അന്തരീക്ഷവും കടന്നുവന്നത്തോടെ, തൊഴിൽ അരക്ഷിതാവസ്ഥ ഒരു നിരന്തരമായ പ്രശ്നമായി മാറിയിട്ടുണ്ട്. ഒരാളുടെ ജോലി നഷ്ടപ്പെടുമെന്ന ഭയം വിട്ടുമാറാത്ത ഉത്കണ്ഠയിലേക്ക് നയിച്ചേക്കാം. ഇത് ജീവനക്കാർക്ക് ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കാനും ഫലപ്രദമായി പ്രവർത്തിക്കാനും ബുദ്ധിമുട്ടാക്കും. ഇത്തരത്തിലുള്ള വിട്ടുമാറാത്ത മറ്റ് ഉത്ക്കണ്ഠകളും കൂടി ചേരുമ്പോൾ അത് എരിഞ്ഞമരരിലേക്കും (burnout) മേധാക്ഷയ സമാനമായ സ്ട്രെസ്സ്മെൻഷ്യ (stress-mentia) എന്ന അവസ്ഥയിലേക്കും വഴിതെളിച്ചേക്കാം. 

മാനസികാരോഗ്യം പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിനായി എന്ത് ചെയ്യാനാകും

          ജോലിസ്ഥലത്തെ മാനസികാരോഗ്യത്തെ അഭിസംബോധന ചെയ്യുന്നത് ഒരു ധാർമ്മിക ബാധ്യത മാത്രമല്ല, ഒരു മികച്ച തൊഴിൽ തന്ത്രം കൂടിയാണ്. മാനസിക ക്ഷേമത്തിന് മുൻഗണന നൽകുന്ന കമ്പനികൾ ഉൽപാദനക്ഷമത, ജീവനക്കാരുടെ സംതൃപ്തി, നിലനിർത്തൽ എന്നിവയുടെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ ഏറെ നേട്ടങ്ങൾ ലക്ഷ്യമിടുന്നു. തൊഴിലുടമകൾക്ക് മാനസികമായി ആരോഗ്യകരമായ ഒരു ജോലിസ്ഥലം സൃഷ്ടിക്കാൻ ഏറെ വഴികളുണ്ട്.

ഇതിനായി മാനസികാരോഗ്യം പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്ന വ്യക്തമായ നയങ്ങൾ സ്ഥാപനങ്ങൾ നടപ്പാക്കേണ്ടതുണ്ട്. മാനസികാരോഗ്യ ചികിത്സയ്ക്കുള്ള സൌകര്യങ്ങൾ  ലഭ്യമാക്കുക, മാനസികാരോഗ്യ ദിനങ്ങളിലൂടെ മാനസികാരോഗ്യ സന്ദേശങ്ങൾ നലകുക, മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങളെക്കുറിച്ച് തുറന്ന ചർച്ചകൾക്കായി വേദികൾ സൃഷ്ടിക്കുക എന്നിവ ഈ തന്ത്രത്തിന്റെ ഭാഗങ്ങളാകണം. മാനസികാരോഗ്യത്തെ പിന്തുണയ്ക്കുന്ന ഒരു തൊഴിൽ സംസ്കാരം ജീവനക്കാർക്ക് അവരുടെ വെല്ലുവിളികൾ ചർച്ച ചെയ്യുന്നതിൽ സഹായകമായേക്കാവുന്ന ഒന്നാണ്. മാനസികാരോഗ്യത്തെക്കുറിച്ചുള്ള തുറന്ന സംഭാഷണങ്ങൾ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുക, മനോരോഗാവസ്ഥകൾക്കുള്ള അയിത്തം കുറയ്ക്കുക, ജീവനക്കാരെ സഹായിക്കുന്ന എംപ്ലോയീ അസിസ്റ്റൻസ് പ്രോഗ്രാമുകൾ (ഇഎപി) ആരംഭിക്കുക എന്നിവയൊക്കെ പ്രയോജനപ്രകമായ ക്കാര്യങ്ങളാണ്.  ആരോഗ്യ ഇൻഷുറൻസ് അല്ലെങ്കിൽ മാനസികാരോഗ്യ സ്ഥാപനങ്ങളുമായുള്ള പങ്കാളിത്തത്തിലൂടെ കൗൺസിലിംഗ് അല്ലെങ്കിൽ മറ്റ് മനശ്ശാസ്ത്ര ചികിത്സകൾ പോലുള്ള വിദഗ്ദ്ധ മാനസികാരോഗ്യ സേവനങ്ങൾ നല്കുന്നതും പ്രയോജനപ്രദമാണ്. മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങളുടെ ലക്ഷണങ്ങൾ തിരിച്ചറിയാൻ മാനേജർമാരെയും എച്ച്ആർ (HR) വിദഗ്ദ്ധരെയും  പരിശീലിപ്പിക്കുന്നതും പ്രശ്നങ്ങൾ നേരത്തെ തന്നെ കണ്ടുപിടിക്കാനും പരിഹരിക്കാനും സഹായിക്കും.

യാഥാർത്ഥ്യബോധമുള്ള പ്രതീക്ഷകൾ നല്കുന്നതിലൂടെയും പതിവ് ഇടവേളകൾ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിലൂടെയും കൂടുതൽ വഴക്കമുള്ള ജോലി സമയം വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നതിലൂടെയും തൊഴിലുടമകൾക്ക് ജോലി-ജീവിത സന്തുലിതാവസ്ഥ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കാൻ കഴിയും. ചില സന്ദർഭങ്ങളിൽ, സ്ഥാപനങ്ങൾക്ക് വിദൂര പ്രവർത്തന അവസരങ്ങൾ തൊഴിൽ സമയത്തിന് ശേഷമുള്ള ഓവർടൈം ജോലി ഒഴിവാക്കാനോ ഉള്ള നയങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കാനോ കഴിയും.

മാനസിക സമ്മർദ്ദ ലഘൂകരണ പരിപാടികളിൽ പരിശീലനം നൽകുന്നതും ജോലിയുടെ ഭാഗമായുള്ള സമ്മർദ്ദങ്ങളെ നേരിടാൻ ജീവനക്കാരെ സഹായിക്കും. മൈൻഡ്ഫുൾനസ് പരിശീലനം പോലെയുള്ള റിലാക്സേഷൻ രീതികളിൽ പരിശീലനം നല്കുന്നതും ജീവനക്കാരുടെ ക്ഷേമത്തിൽ ആഴത്തിലുള്ള സ്വാധീനം ചെലുത്തും.  മാനസികാരോഗ്യം ഒറ്റത്തവണ മാത്രം ശ്രദ്ധിക്കേണ്ട ഒന്നല്ല. അതിന് തുടർച്ചയായ ശ്രദ്ധ ആവശ്യമാണ്. സർവേകളിലൂടെയോ മീറ്റിംഗുകളിലൂടെയോ ജീവനക്കാരുമായുള്ള പതിവ് ഇടപെടൽ മാനേജർമാരെ അവരുടെ ടീമുകളുടെ മാനസികാരോഗ്യം അളക്കാനും പ്രശ്നങ്ങൾ വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിന് മുമ്പ് കണ്ടെത്താനും പരിഹരിക്കാനും സഹായിക്കും.

യൂണിലവറും  ഗൂഗിളും

       നിരവധി തൊഴിൽ സ്ഥാപനങ്ങൾ മാനസികാരോഗ്യ സംരംഭങ്ങളെ അവരുടെ തൊഴിലിടങ്ങളിലേക്ക് വിജയകരമായി സംയോജിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്. ശ്രദ്ധേയമായ ഒരു ഉദാഹരണമാണ് യൂണിലിവർ.  അവർ മാനസികാരോഗ്യത്തെ അവരുടെ ജീവനക്കാരക്ക് വേണ്ടിയുള്ള പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ പ്രധാന ഭാഗമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. ജീവനക്കാർക്ക് 24 മണിക്കൂറും പ്രവർത്തിക്കുന്ന മാനസികാരോഗ്യ ഹെൽപ്പ് ലൈൻ, കൗൺസിലർമാരുടെ സേവനം, മാനേജർമാർക്ക് വേണ്ടിയുള്ള മാനസികാരോഗ്യ പ്രഥമശുശ്രൂഷാ പരിശീലനം എന്നിവ അവർ നല്കുന്നു. ജീവനക്കാരെ അവരുടെ ആവശ്യങ്ങൾക്ക് അനുസൃതമായി കൂടുതൽ വഴക്കത്തോടെ പ്രവർത്തിക്കാൻ അനുവദിക്കുന്ന "അജൈൽ വർക്കിംഗ്" സംരംഭവും യൂണിലിവർ നടപ്പാക്കിയിട്ടുണ്ട്. ഈ നടപടികൾ ജീവനക്കാരുടെ ക്ഷേമം മെച്ചപ്പെടുത്തുക മാത്രമല്ല, ഉൽപാദനക്ഷമത വർദ്ധിപ്പിക്കുകയും ഉയർന്ന ജീവിത നിലവാരം നേടിയെടുക്കാൻ സഹായിക്കുകയും ചെയ്യും.

അതുപോലെ, ജോലിസ്ഥലത്ത് മാനസികാരോഗ്യം പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിൽ ഗൂഗിൾ വളരെക്കാലമായി മുൻപന്തിയിലാണ്. മൈൻഡ്ഫുൾനെസ് പരിപാടികൾ, മാനസിക സമ്മർദ്ദ ലഘൂകരണ പരിപാടികൾ, മാനസികാരോഗ്യ സംരക്ഷണ സഹായങ്ങൾ ,പ്രവേശനം എന്നിവ അവർ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. നീണ്ടു നിൽക്കുന്ന തൊഴിൽ സമയത്തിനിടയ്ക്ക് വിശ്രമവേളകളുടെ നിമിഷങ്ങൾ എടുക്കാൻ ജീവനക്കാരെ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്ന ഗൂഗിളിന്റെ "ജിപാസ്" മൈൻഡ്ഫുൾനെസ് പ്രോഗ്രാം ജോലിസ്ഥലത്തെ സമ്മർദ്ദം കുറയ്ക്കുന്നതിലും മൊത്തത്തിലുള്ള മനോവീര്യം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിലും പ്രധാന പങ്കുവഹിക്കുന്നു.

ജീവനക്കാരുടെ ക്ഷേമത്തിനായുള്ള ഗൂഗിളിൻ്റെ സമഗ്രമായ സമീപനത്തിൻ്റെ ഭാഗമായി ആരംഭിച്ച gPause, ജോലിയുടെ പ്രകടനത്തിന് മാത്രമല്ല, വ്യക്തിപരമായ വളർച്ചയ്ക്കും വൈകാരിക സന്തുലിതാവസ്ഥയ്ക്കും ഊന്നൽ നൽകുന്നു. ഈ പരിപാടി വൈകാരിക ബുദ്ധി (emotional intelligence) പരിശീലനവുമായി സമന്വയിപ്പിക്കുകയും ജീവനക്കാരെ അവരുടെ വികാരങ്ങളെ എങ്ങനെ മികച്ച രീതിയിൽ നിയന്ത്രിക്കാമെന്നും സഹാനുഭൂതി വളർത്തിയെടുക്കാമെന്നും നേതൃത്വഗുണങ്ങൾ വർദ്ധിപ്പിക്കാമെന്നും ഒക്കെ പഠിപ്പിക്കുന്നു. തൊഴിൽ മേഖലയിലെ വികസനത്തിനൊപ്പം മാനസിക ക്ഷേമവും പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്ന ആരോഗ്യകരവും സമതുലിതമായതുമായ തൊഴിൽ സംസ്കാരം സൃഷ്ടിക്കുന്നതിനുള്ള Google-ൻ്റെ വിശാലമായ തത്ത്വചിന്ത എന്ന അർത്ഥത്തിൽ ഈ പരിപാടി ഏറെ ശ്രദ്ധ ആകർഷിച്ചിട്ടുണ്ട്.

          മാനസികാരോഗ്യ കാര്യങ്ങളെക്കുറിച്ച് സംസാരിക്കുന്നത് പോലും അയിത്തം

തൊഴിൽസ്ഥലത്തെ മാനസികാരോഗ്യത്തെ അഭിസംബോധന ചെയ്യുന്നതിലെ ഏറ്റവും വലിയ വെല്ലുവിളികളിലൊന്ന് മനോരോഗാവസ്ഥകളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അയിത്തമാണ്. മുൻവിധികളോടെ  കാണപ്പെടുമെന്നോ ബഹിഷ്കരിക്കപ്പെടുമെന്നോ ദുർബലരായി കാണപ്പെടുമെന്നോ ഭയന്ന് പല ജീവനക്കാരും അവരുടെ മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങളെക്കുറിച്ച് സംസാരിക്കാൻ മടിക്കുന്നു. ഈ നിശബ്ദത മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങൾ കൂടുതൽ വഷളാക്കുകയും കൂടുതൽ ഒറ്റപ്പെടലിലേക്കും സഹായം തേടാനുള്ള വിമുഖതയിലേക്കും  നയിച്ചേക്കാം.

മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങൾ നേരിടുന്ന ഈ അയിത്തം  ഇല്ലാതാക്കാൻ ഒരു സാംസ്കാരിക മാറ്റം ആവശ്യമാണ്. സ്വന്തം അനുഭവങ്ങൾ പരസ്യമായി ചർച്ച ചെയ്യുന്നതിലൂടെയോ മാനസികാരോഗ്യ വെല്ലുവിളികൾ നേരിടുന്ന ജീവനക്കാരോട് സഹാനുഭൂതി കാണിക്കുന്നതിലൂടെയോ മാനസികാരോഗ്യത്തെക്കുറിച്ചുള്ള സംഭാഷണങ്ങൾ സാധാരണ നിലയിലാക്കുന്നതിൽ തൊഴിൽ സ്ഥലങ്ങൾക്ക് ഒരു പ്രധാന പങ്ക് വഹിക്കാൻ സാധിക്കും. മാനസികാരോഗ്യം ഗൗരവമായി എടുക്കുന്നുവെന്നും സഹായം തേടുന്നത് പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കപ്പെടുന്നുവെന്നും കാണുമ്പോൾ, ജീവനക്കാർ സഹായത്തിനായി മുന്നോട്ട് വരാനും അവർക്ക് ആവശ്യമായ പിന്തുണ തേടാനും കൂടുതൽ സാധ്യതയുണ്ട്.

പ്രവർത്തനത്തിനുള്ള ആഹ്വാനം

         2024 ലെ ലോക മാനസികാരോഗ്യ ദിനം തൊഴിലിടങ്ങളിൽ ഉൾപ്പെടെ ജീവിതത്തിന്റെ എല്ലാ മേഖലകളിലും മാനസികാരോഗ്യത്തിന്റെ പ്രാധാന്യത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ഓർമ്മപ്പെടുത്തലാണ്. ലോകമെമ്പാടുമുള്ള സംഘടനകൾ അവരുടെ ജീവനക്കാരുടെ മാനസിക ക്ഷേമത്തെ എങ്ങനെ മികച്ച രീതിയിൽ പിന്തുണയ്ക്കാമെന്ന് ചിന്തിക്കുമ്പോൾ, ശാശ്വതമായ മാറ്റം സൃഷ്ടിക്കാനുള്ള ഒരു അവസരമാണ് ലോകത്തിന് മുന്നിലേയ്ക്ക് തുറന്നു വെയ്ക്കപ്പെടുന്നത്.

മാനസികാരോഗ്യത്തിന് മുൻഗണന നൽകാൻ സർക്കാരുകളും തൊഴിലിടങ്ങളും വ്യക്തികളും ഒത്തുചേരണം. കൂടുതൽ പിന്തുണ നല്കുന്ന ഒരു തൊഴിൽ അന്തരീക്ഷം സൃഷ്ടിക്കുന്നതിലൂടെ, ജീവനക്കാരുടെ മാനസികാരോഗ്യം മെച്ചപ്പെടുത്തുക മാത്രമല്ല, ഉൽപാദനക്ഷമത, മൊത്തത്തിലുള്ള തൊഴിലിടങ്ങളിലെ സംതൃപ്തി എന്നിവ വർദ്ധിപ്പിക്കാനും സാധിക്കും.

മാനസികാരോഗ്യം – തൊഴിലാളിക്കും മേലധികാരിക്കും.

         മാനസികാരോഗ്യവും തൊഴിലും തമ്മിലുള്ള ബന്ധം അനിഷേധ്യമാണ്. ജീവിതത്തിന്റെ ഗണ്യമായ ഭാഗവും തൊഴിലിടങ്ങളിലാണ് നാം ചിലവഴിക്കുന്നത്. അവിടെ നാം അനുഭവിക്കുന്ന അന്തരീക്ഷം നമ്മുടെ മാനസിക ക്ഷേമത്തെ പിന്തുണയ്ക്കുകയോ തടസ്സപ്പെടുത്തുകയോ ചെയ്യും. മാനസികമായി ആരോഗ്യമുള്ള തൊഴിലിടങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കുന്നത് ഏറെ അത്യന്താപേക്ഷിതമായ കാര്യമാണ്.

തൊഴിലിടങ്ങളുടെ മാനസികാരോഗ്യം എന്ന് പറയുമ്പോൾ അത് തൊഴിലാളിയുടെ മാത്രം മാനസികാരോഗ്യമല്ല. ആ തൊഴിലാളികളെ നയിക്കുന്ന ആളുടെ മാനസികാരോഗ്യവും കൂടിയാണ്.  എന്തുകൊണ്ട് ഇത് ഇത്തവണത്തെ മാനസികാരോഗ്യ ദിനത്തിൽ സംസാര വിഷയമായില്ല എന്നുള്ളത് നാം കൌതുകത്തോടെ ശ്രദ്ധിക്കേണ്ട ഒരു കാര്യമാണ്. തൊഴിൽ സ്ഥലത്തെ മാനസികാരോഗ്യത്തിന് മുൻഗണ നൽകേണ്ട സമയമായി എന്നതാണ് ലോകാരോഗ്യ സംഘടന നൽകിയിരിക്കുന്ന തലക്കെട്ട്. തൊഴിൽ സ്ഥലത്ത് തൊഴിലാളികൾ മാത്രമല്ല ഉള്ളത്. അതോ നാം കരുതുന്നുണ്ടോ തൊഴിലാളികൾക്ക് മാത്രമാണ് മാനസിക പ്രശ്നങ്ങളും മനോരോഗ അവസ്ഥകളും ഉണ്ടാകുന്നത് എന്ന്? തൊഴിലാളിയും മേലധികാരിയും തമ്മിൽ, വെളുത്തവനും കറുത്തവനും തമ്മിൽ, പശ്ചാത്യവും പൗരസ്ത്യവും ആയ സംസ്കാരങ്ങൾ തമ്മിൽ, ഒക്കെയുള്ള ഈ അയിത്തം മാറേണ്ടതുണ്ട്. മാനസിക പ്രശ്നങ്ങളും മനോരോഗാവസ്ഥകളും ഉണ്ടാകുന്നത് ഒരാൾ മുതലാളിയാണോ തൊഴിലാളിയാണോ എന്നത് നോക്കിയല്ല. ജാതി മത വർഗ്ഗ രാഷ്ട്രീയ ഭേദങ്ങൾ നോക്കിയുമല്ല. കഴിഞ്ഞ കുറേ ദിവസങ്ങളായി തൊഴിലാളികൾക്ക് മാനസികാരോഗ്യം പ്രദാനം ചെയ്യേണ്ട ഉത്തരവാദിത്വം അധികാരികൾക്കാണ് എന്ന രീതിയിലുള്ള ഒട്ടേറെ പോസ്റ്റുകൾ കാണുന്നുണ്ട്. തിരിച്ച് തങ്ങളെ നയിക്കുന്നവർക്ക് മാനസികാരോഗ്യം പ്രദാനം ചെയ്യാനുള്ള ഉത്തരവാദിത്വം തൊഴിലാളികൾക്കും ഉണ്ട്. തങ്ങളുടെ സ്ഥാപനത്തിൽ ജോലി ചെയ്യുന്നവർക്ക് വേണ്ടി ഒട്ടേറെ സ്ഥാപനങ്ങളുടെ മേലധികാരികൾ മനോരോഗ ചികിത്സകരാലും മനഃശാസ്ത്രജ്ഞരാലും മാനസിക സമ്മർദ്ദ ലഘൂകരണ ക്ലാസ്സുകളും മറ്റ് പ്രഭാഷണങ്ങളും തയ്യാറാക്കുന്നുണ്ട്. മാനസികാരോഗ്യം പൂത്തു വിരിയേണ്ടത് ഒരു വശത്ത് മാത്രമല്ല. ഇരുവശത്തും പൂക്കൾ ഉണ്ടെങ്കിൽ മാത്രമേ പൂന്തോട്ടങ്ങൾക്ക് ഭംഗി ഉണ്ടാവൂ.

ദിനാചരണത്തെ തുടർന്ന് എത്ര തൊഴിൽ സ്ഥാപനങ്ങളിൽ മാനസികാരോഗ്യ സംരക്ഷണം ലക്ഷ്യമാക്കിയുള്ള എന്തെങ്കിലും പരിപാടികൾ ആരംഭിച്ചിട്ടുണ്ട് എന്ന് അന്വേഷിക്കുന്നത് ഉചിതമായിരിക്കും എന്ന് തോന്നുന്നു. അതോടൊപ്പം തന്നെ കേരളത്തിൻറെ മാനസികാരോഗ്യ രംഗത്തെ ത്രസിപ്പിക്കുന്ന ചില വാർത്തകളും ഈയിടെ  കാണാനും കേൾക്കാനും ഇടയായി. സൗജന്യ മാനസികാവസ്ഥാ പരിശോധന ഉൾപ്പെടെയുള്ള റിഡക്ഷൻ സൈലുകൾ കേരളത്തിന്റെ മാനസികാരോഗ്യ രംഗത്ത് പുതിയതായി രംഗപ്രവേശം ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. ഓൺലൈൻ പ്ലാറ്റ്ഫോമുകൾ പലതും മാനസികാരോഗ്യ സംരക്ഷണത്തിനു വേണ്ടി ഉദയം കൊള്ളുന്നുണ്ട് എന്നും അറിയാൻ കഴിഞ്ഞു. കളിയോ കാര്യമോ എന്തുമാകട്ടെ, കേരളത്തിലെ മാനസികാരോഗ്യരംഗം മുഖച്ഛായ മാറ്റുകയാണ്. ഗുരുതര മനോരോഗാവസ്ഥകളുടെ ദുരൂഹത നിറഞ്ഞ മങ്ങിയ മുറികളിൽ നിന്നും മാനസികാരോഗ്യവും മനോരോഗാവസ്ഥകളും പഞ്ചനക്ഷത്ര അന്തരീക്ഷത്തിലേക്ക് മാറുകയാണ്. മരുന്ന് കമ്പനികളെ മാത്രം കുറ്റം പറഞ്ഞിരുന്ന നമ്മുടെ മാനസികാരോഗ്യ രംഗത്തെ വിമർശകർക്ക് പുതിയ എതിരാളികളെ ലഭിക്കുകയാണ്. കാണാനും കേൾക്കാനും രസമുള്ള ദിനങ്ങളായേക്കാം നമുക്ക് മുന്നിൽ വിരിഞ്ഞു വരുന്നത്.

ഈ ലോക മാനസികാരോഗ്യ ദിനത്തിൽ , തൊഴിലിടങ്ങളിൽ മാനസികാരോഗ്യത്തിന് മുൻഗണന നൽകാൻ നമുക്ക് പ്രതിജ്ഞാബദ്ധരാകാം. തുറന്ന സമീപനത്തിന്റെ ഒരു സംസ്കാരം വളർത്തുന്നതിലൂടെയും മാനസികാരോഗ്യത്തേക്കുറിച്ചുള്ള അവബോധവും  ചികിത്സയും സാർവത്രികമാക്കുന്നതിലൂടെയും മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങൾക്ക് കാരണമാകുന്ന സമ്മർദ്ദങ്ങളെ അഭിസംബോധന ചെയ്യുന്നതിലൂടെയും എല്ലാവർക്കും തൊഴിൽപരമായും വ്യക്തിപരമായും അഭിവൃദ്ധി പ്രാപിക്കാൻ കഴിയുന്ന തൊഴിലിടങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കാൻ നമുക്ക് കഴിയും.