ശാസ്ത്ര മലയാളം
മൂല്യങ്ങൾ (Values) ,ഘടനാവാദം (Structuralism) ,പ്രവർത്തനവാദം (Functionalism) , പെരുമാറ്റവാദം (Behaviourism) , മനോവിശ്ലേഷണം(Psychoanalysis)
എന്നീ മനശ്ശാസ്ത്ര സംജ്ഞകൾ വിശദീകരിക്കുന്നു.
1.മൂല്യങ്ങൾ (Values)
"മൂല്യങ്ങൾ" എന്ന പദം ഒരു വ്യക്തിയുടെ മനോഭാവം, പെരുമാറ്റം, തീരുമാനമെടുക്കൽ എന്നിവയെ നയിക്കുന്ന ശാശ്വതമായ വിശ്വാസങ്ങളെയും തത്വങ്ങളെയും സൂചിപ്പിക്കുന്നു. ലളിതമായി പറഞ്ഞാൽ, ഒരു തരത്തിൽ അല്ലെങ്കിൽ മറ്റൊരു രീതിയിൽ പ്രവർത്തിക്കാൻ ആളുകളെ പ്രേരിപ്പിക്കുന്ന വ്യക്തിഗത വിശ്വാസങ്ങളാണ് മൂല്യങ്ങൾ. ഈ മൂല്യങ്ങൾ ഒരു വ്യക്തിയുടെ ഐഡന്റിറ്റി രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിൽ നിർണായക പങ്ക് വഹിക്കുന്നു. മറ്റുള്ളവരുമായുള്ള വ്യക്തികളുടെ ഇടപെടലുകളെയും അവരുടെ മൊത്തത്തിലുള്ള ക്ഷേമത്തെയും സ്വാധീനിക്കാൻ മൂല്യങ്ങൾക്കു കഴിയും. പൊതുവേ, ആളുകൾ ലഭ്യമായ മൂല്യങ്ങൾ സ്വീകരിക്കുന്നു. വളർന്നു വന്നപ്പോൾ പഠിച്ച മൂല്യങ്ങൾ തുടർന്നും സ്വീകരിക്കാനുള്ള സാധ്യത ആണ് പൊതുവെ ആളുകൾക്ക് ഉള്ളത്.
മൂല്യങ്ങൾ പലപ്പോഴും ആഴത്തിൽ വേരൂന്നിയതും സ്ഥിരതയുള്ളതുമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. സാംസ്കാരികവും സാമൂഹികവും കുടുംബപരവും വ്യക്തിഗതവുമായ അനുഭവങ്ങളുടെ സംയോജനത്തിലൂടെ മൂല്യങ്ങൾ വികസിക്കുന്നു. സാഹചര്യങ്ങൾ വിലയിരുത്തുന്നതിനും ലക്ഷ്യങ്ങൾ നിർണയിക്കുന്നതിനും ധാർമ്മിക വിധികൾ ഉണ്ടാക്കുന്നതിനുമുള്ള ഒരു ചട്ടക്കൂടായി അവ പ്രവർത്തിക്കുന്നു. വ്യക്തികൾ വ്യത്യസ്ത മൂല്യങ്ങൾക്ക് മുൻഗണന നൽകിയേക്കാം. മൂല്യങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള വൈരുദ്ധ്യങ്ങൾ ആന്തരിക ധർമ്മസങ്കടങ്ങളിലേക്കും തീരുമാനമെടുക്കുന്നതിനുള്ള വെല്ലുവിളികളിലേക്കും നയിച്ചേക്കാം.
വ്യക്തിപരമായ മൂല്യങ്ങൾ, സാംസ്കാരിക മൂല്യങ്ങൾ, ആന്തരികവും ബാഹ്യവുമായ മൂല്യങ്ങൾ, ഉപകരണ മൂല്യങ്ങൾ, ആത്യന്തികമായ മൂല്യങ്ങൾ, എന്നിങ്ങനെ മനഃശാസ്ത്രജ്ഞർ മൂല്യങ്ങളെ തരംതിരിക്കുന്നു. (personal values, cultural values, intrinsic and extrinsic values, instrumental values, terminal values etc.)സത്യസന്ധത, സമഗ്രത, വിശ്വസ്തത, അനുകമ്പ തുടങ്ങിയ പ്രധാനപ്പെട്ട കാര്യങ്ങളെക്കുറിച്ച് ഒരു വ്യക്തി പുലർത്തുന്ന വിശ്വാസങ്ങളാണ് വ്യക്തിഗത മൂല്യങ്ങൾ. വ്യക്തിഗത മൂല്യങ്ങൾ ഒരു വ്യക്തിയുടെ സ്വഭാവത്തെ പ്രതിഫലിപ്പിക്കുകയും അവരുടെ പെരുമാറ്റങ്ങളെയും തിരഞ്ഞെടുപ്പുകളെയും നിർണ്ണയിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഒരു പ്രത്യേക സംസ്കാരത്തിന്റെയോ സമൂഹത്തിന്റെയോ ഉള്ളിൽ പങ്കുവയ്ക്കുന്ന വിശ്വാസങ്ങളും മാനദണ്ഡങ്ങളുമാണ് സാംസ്കാരിക മൂല്യങ്ങൾ. അവ പെരുമാറ്റം, സാമൂഹിക ഇടപെടലുകൾ, സാമൂഹിക പ്രതീക്ഷകൾ എന്നിവയെ സ്വാധീനിക്കുന്നു. സാംസ്കാരിക മൂല്യങ്ങളിൽ വ്യക്തിവാദം, കൂട്ടായ്‌മാവാദം, സമയക്രമീകരണം, കുടുംബത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം തുടങ്ങിയ ആശയങ്ങൾ ഉൾപ്പെടാം. വ്യക്തിപരമായ സംതൃപ്തിയും സഫലീകരണവും നൽകുന്ന മൂല്യങ്ങൾ ആണ് ആന്തരികമായ മൂല്യങ്ങൾ. സമ്പത്ത്, പദവി അല്ലെങ്കിൽ അംഗീകാരം പോലുള്ള ബാഹ്യ പ്രതിഫലങ്ങൾക്കായി പിന്തുടരുന്നവയാണ് ബാഹ്യമായ മൂല്യങ്ങൾ. വ്യക്തികൾ അവരുടെ ലക്ഷ്യങ്ങൾ നേടിയെടുക്കുന്ന മാർഗങ്ങളുമായി അല്ലെങ്കിൽ രീതികളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട മൂല്യങ്ങളാണ് ഉപകരണ മൂല്യങ്ങൾ. തങ്ങളുടെ ചുമതലകളെയും ഇടപെടലുകളെയും വ്യക്തികൾ എങ്ങനെ സമീപിക്കുന്നു എന്നതിനെ ഈ മൂല്യങ്ങൾ സ്വാധീനിക്കുന്നു. ഇവ അവരുടെ പെരുമാറ്റത്തെയും മനോഭാവത്തെയും സ്വാധീനിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. സന്തോഷം, വിജയം, ആന്തരിക സമാധാനം, ജ്ഞാനം എന്നിങ്ങനെ വ്യക്തികൾ ജീവിതത്തിൽ പരിശ്രമിക്കുന്ന ആത്യന്തിക ലക്ഷ്യങ്ങളെയോ ഫലങ്ങളെയോ ആണ് ആത്യന്തികമൂല്യങ്ങൾ സൂചിപ്പിക്കുന്നത്.
കൗൺസിലിംഗ്, തെറാപ്പി എന്നിവയുൾപ്പെടെ വിവിധ മാനസിക സന്ദർഭങ്ങളിൽ ഒരു വ്യക്തിയുടെ മൂല്യങ്ങൾ മനസ്സിലാക്കുന്നത് പ്രധാനമാണ്. ഒരു വ്യക്തിയുടെ പ്രേരണകൾ, വൈരുദ്ധ്യങ്ങൾ, വ്യക്തിഗത വളർച്ചാസാധ്യതകൾ എന്നിവയിൽ ഉൾക്കാഴ്ചകൾ നേടാൻ ഇത് സഹായിക്കും. കൂടാതെ, ഒരാളുടെ ദൈനംദിന പ്രവർത്തനങ്ങളുമായും ജീവിത തിരഞ്ഞെടുപ്പുകളുമായും വ്യക്തിഗത മൂല്യങ്ങൾ വിന്യസിക്കുന്നത് ലക്ഷ്യബോധത്തിനും ക്ഷേമത്തിനും മനഃശാസ്ത്രപരമായ പ്രതിരോധത്തിനും കാരണമാകും.
2.ഘടനാവാദം (Structuralism)
മനഃശാസ്ത്രത്തിന്റെ വിവിധ ചിന്താധാരകളിൽ ഒന്നാണ് ഘടനാവാദം. പത്തൊൻപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ അവസാനത്തിൽ ഉയർന്നുവന്ന ഒരു അടിസ്ഥാന സൈദ്ധാന്തിക ചട്ടക്കൂടാണ് ഇത്. മനുഷ്യന്റെ അവബോധത്തെയും മാനസിക പ്രക്രിയകളെയും കുറിച്ചുള്ള ശാസ്ത്രീയ പഠനത്തിന് ഇത് വഴിയൊരുക്കി. "മനഃശാസ്ത്രത്തിന്റെ പിതാവ്" എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന വിൽഹെം വുണ്ട് വികസിപ്പിച്ചെടുത്ത ചിന്താധാരയാണിത്. ബോധപൂർവമായ അനുഭവത്തിന്റെ അടിസ്ഥാന ഘടകങ്ങൾ അല്ലെങ്കിൽ "ഘടനകൾ" കണ്ടെത്തുന്നതിന് ഘടനാവാദം ലക്ഷ്യമിടുന്നു.
ആത്മപരിശോധന എന്ന പ്രക്രിയയിലൂടെ മനസ്സിന്റെ സങ്കീർണ്ണതകളെ ചെറുതും കൂടുതൽ കൈകാര്യം ചെയ്യാവുന്നതുമായ ഘടകങ്ങളായി വിഭജിക്കാൻ ഘടനാവാദം ശ്രമിച്ചു. ആത്മപരിശോധനയിൽ "പരീക്ഷണാർത്ഥികൾ " എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന, പരിശീലനം ലഭിച്ച വ്യക്തികൾ ഉൾപ്പെടുന്നു. ചുറ്റുപാടുമുള്ള കാര്യങ്ങളോടുള്ള പ്രതികരണമായി ബോധപൂർവമായ അനുഭവങ്ങൾ അവർ സ്വയം നിരീക്ഷിക്കുകയും അറിയിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഈ അനുഭവങ്ങളിൽ സംവേദനങ്ങൾ, ധാരണകൾ, വികാരങ്ങൾ, ചിന്തകൾ എന്നിവ ഉൾപ്പെടാം.
ബോധപൂർവമായ അനുഭവങ്ങളെ അവയുടെ മൂലക ഘടകങ്ങളിലേക്ക് പുനർനിർമ്മിക്കുന്നതിലൂടെ, മനഃശാസ്ത്രജ്ഞർക്ക് മനുഷ്യ മനസ്സിനെക്കുറിച്ച് വ്യവസ്ഥാപിതമായ ഒരു ധാരണ സൃഷ്ടിക്കാൻ കഴിയുമെന്ന വിശ്വാസത്തിലാണ് ഘടനാവാദം പ്രവർത്തിക്കുന്നത്. ഈ അടിസ്ഥാന നിർമ്മാണ ബ്ലോക്കുകൾ തിരിച്ചറിയുന്നതിലൂടെ, കൂടുതൽ സങ്കീർണ്ണമായ വൈജ്ഞാനിക പ്രക്രിയകൾ വിശദീകരിക്കാനും മനസ്സിലാക്കാനും ഉപയോഗിക്കാവുന്ന മാനസിക ഘടകങ്ങളുടെ ഒരു വർഗ്ഗീകരണം സ്ഥാപിക്കാൻ ഗവേഷകർ ലക്ഷ്യമിടുന്നു.
എന്നിരുന്നാലും, നിരവധി വിമർശനങ്ങൾ നേരിടേണ്ടി വന്നു എന്നത്, മനഃശാസ്ത്രത്തിലെ പ്രബലമായ ചിന്താധാരയായിരുന്ന ഘടനാവാദത്തിന്റെ പതനത്തിലേക്ക് നയിച്ചു. ആത്മപരിശോധനയുടെ വിശ്വാസ്യതയിലും വസ്തുനിഷ്ഠതയിലും പ്രശ്നങ്ങൾ ഉണ്ട് എന്ന് വിമർശകർ നിരീക്ഷിച്ചു. , അതുപോലെ തന്നെ അത്തരം റിഡക്ഷനിസ്റ്റ് രീതികളിലൂടെ മനുഷ്യബോധത്തിന്റെ സങ്കീർണ്ണത പിടിച്ചെടുക്കുന്നതിനും വിശകലനം ചെയ്യുന്നതിനുമുള്ള ബുദ്ധിമുട്ടുകൾ വിമർശകർ ചൂണ്ടിക്കാണിച്ചു. മാത്രമല്ല, ആന്തരികവും ആത്മനിഷ്ഠവുമായ അനുഭവങ്ങളിൽ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നതിലുള്ള പ്രായോഗികത കുറവും വിമർശനത്തിന് ഇടയാക്കി.
ആത്യന്തികമായി തകർച്ചയുണ്ടായെങ്കിലും, ചിട്ടയായ നിരീക്ഷണത്തിന്റെയും വിശകലനത്തിന്റെയും പ്രാധാന്യം ഊന്നിപ്പറഞ്ഞുകൊണ്ട് മനഃശാസ്ത്ര മേഖലയെ രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിൽ ഘടനാവാദം നിർണായക പങ്ക് വഹിച്ചു. മനഃശാസ്ത്ര സിദ്ധാന്തത്തിന്റെയും പ്രയോഗത്തിന്റെയും വൈവിധ്യതക്കു സംഭാവന നൽകിയ ഫങ്ഷണലിസം, ബിഹേവിയറിസം എന്നിങ്ങനെയുള്ള തുടർന്നുള്ള ചിന്താധാരകൾക്ക് അത് അടിത്തറയിട്ടു.
3.പ്രവത്തനവാദം (Functionalism)
മനഃശാസ്ത്രത്തിലെ പല ചിന്താധാരകളിൽ ഒന്നാണ് ഫങ്ഷണലിസം. പാരിസ്ഥിതിക വെല്ലുവിളികളോടും അവസരങ്ങളോടും സജീവമായി പൊരുത്തപ്പെടുന്നതിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ വീക്ഷിക്കപ്പെടേണ്ടതാണ് മാനസിക ജീവിതവും പെരുമാറ്റവും എന്ന കാഴ്ചപ്പാടാണ് ഇതിനുള്ളത്. മാനസിക പ്രക്രിയകളുടെയും പെരുമാറ്റങ്ങളുടെയും ഉദ്ദേശ്യവും അഡാപ്റ്റീവ് പ്രവർത്തനങ്ങളും മനസ്സിലാക്കുന്നതിൽ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്ന ഒരു സൈദ്ധാന്തിക ചട്ടക്കൂടാണിത്. ഘടനാവാദത്തോടുള്ള പ്രതികരണമായി പത്തൊൻപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ അവസാനത്തിൽ ഉത്ഭവിച്ച ഫങ്ഷണലിസം, ഒരു വ്യക്തിയുടെ ജീവിതത്തിലും പരിസ്ഥിതിയിലും അതിന്റെ പ്രായോഗിക പ്രയോഗങ്ങളുടെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ മനസ്സ് എങ്ങനെ പ്രവർത്തിക്കുന്നുവെന്ന് വിശദീകരിക്കാൻ ശ്രമിച്ചു.
മനസ്സിന്റെ പ്രവർത്തനങ്ങൾ അതിജീവനത്തിന് അത്യന്താപേക്ഷിതമാണെന്നും അത് വ്യക്തികളെ അവരുടെ ചുറ്റുപാടുകളുമായി പൊരുത്തപ്പെടാനും അവരുടെ ലക്ഷ്യങ്ങൾ നേടാനും സഹായിക്കുന്നുവെന്നും വിശ്വസിച്ചവരാണ് വില്യം ജെയിംസിനെ പോലെയുള്ള ഫങ്ഷണലിസത്തിന്റെ പ്രധാന വക്താക്കൾ. മാനസികാനുഭവങ്ങളെ മൂലക ഘടകങ്ങളായി വിഭജിക്കാൻ ലക്ഷ്യമിട്ടുള്ള ഘടനാവാദത്തിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമായി, ബോധത്തിന്റെയും പെരുമാറ്റത്തിന്റെയും സമഗ്രമായ സ്വഭാവത്തിന് ഊന്നൽ നൽകി, അവയെ പരസ്പരബന്ധിതമായ പ്രക്രിയകളായി കണക്കാക്കുന്ന ചിന്താധാരയാണ് ഫങ്ഷണലിസം .
പ്രശ്‌നപരിഹാരം, തീരുമാനമെടുക്കൽ, മൊത്തത്തിലുള്ള അതിജീവനം എന്നിവയുടെ ഉപയോഗത്തിലൂടെയാണ് മാനസിക പ്രക്രിയകൾ രൂപപ്പെടുത്തുന്നത് എന്ന് ഫങ്ഷണലിസം നിർദ്ദേശിച്ചു. അവരുടെ ദൈനംദിന ജീവിതത്തിലെ വെല്ലുവിളികളെ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനും അവരുടെ പരിസ്ഥിതിയിൽ നിന്നുള്ള വിവിധ ഉത്തേജകങ്ങളോട് പ്രതികരിക്കുന്നതിനും വ്യക്തികളെ അവരുടെ ചിന്തകൾ, വികാരങ്ങൾ, പെരുമാറ്റങ്ങൾ എന്നിവ എങ്ങനെ സഹായിക്കുന്നുവെന്ന് ഇത് പരിശോധിച്ചു.
മൊത്തത്തിൽ, വൈജ്ഞാനിക പ്രക്രിയകൾ, പരിണാമ മനഃശാസ്ത്രം, മാനസിക പ്രവർത്തനങ്ങൾ മനുഷ്യന്റെ പെരുമാറ്റത്തിന് എങ്ങനെ സംഭാവന ചെയ്യുന്നു എന്നതിനെക്കുറിച്ചുള്ള ധാരണ, എന്നിവയ്ക്ക് ഫങ്ഷണലിസം അടിത്തറയിട്ടു. അത് വഴി മനഃശാസ്ത്രമേഖലയെ ഇന്നത്തെ നിലയിലേക്ക് രൂപപ്പെടുത്തി എടുക്കാൻ സഹായിച്ചു.
4. പെരുമാറ്റവാദം (Behaviourism)
ആന്തരിക മാനസിക പ്രക്രിയകളിലേക്കോ ചിന്തകളിലേക്കോ ആഴ്ന്നിറങ്ങുന്നതിനുപകരം നിരീക്ഷിക്കാവുന്ന സ്വഭാവങ്ങളെ പഠിക്കുന്നതിലും മനസ്സിലാക്കുന്നതിലും ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്ന ഒരു മനഃശാസ്ത്ര സിദ്ധാന്തമാണ് ബിഹേവിയററിസം. ജോൺ ബി. വാട്‌സൺ, ബി.എഫ്. സ്‌കിന്നർ തുടങ്ങിയ വ്യക്തികളുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ തുടക്കത്തിൽ മനഃശാസ്ത്രത്തിലെ ഒരു പ്രമുഖ ചിന്താധാരയായി ഇത് ഉയർന്നുവന്നു.
ആന്തരിക മാനസികാവസ്ഥകൾ പരിഗണിക്കാതെ ചിട്ടയായും നിരീക്ഷിക്കാവുന്ന രീതിയിലും പെരുമാറ്റം പഠിക്കാൻ കഴിയും എന്നാണ് ഈ ചിന്താധാര പറയുന്നത്. അറിവ്, വികാരങ്ങൾ, മാനസികാവസ്ഥ എന്നിവ വളരെ ആത്മനിഷ്ഠമായതിനാൽ നിരീക്ഷിക്കാവുന്ന പെരുമാറ്റം മാത്രമേ പഠിക്കാവൂ എന്നും ഇത് പറയുന്നു.
ജനിതക പശ്ചാത്തലം, വ്യക്തിത്വ സവിശേഷതകൾ, ആന്തരിക ചിന്തകൾ എന്നിവ പരിഗണിക്കാതെ തന്നെ ഏതൊരു വ്യക്തിയെയും അവരുടെ ശാരീരിക കഴിവുകളുടെ പരിധിക്കുള്ളിൽ ഏത് ജോലിയും ചെയ്യാൻ പരിശീലിപ്പിക്കാൻ കഴിയുമെന്ന് കർശനമായ പെരുമാറ്റധാരാവിദഗ്ധർ വിശ്വസിക്കുന്നു.
ലളിതമോ സങ്കീർണ്ണമോ ആയ എല്ലാ പെരുമാറ്റങ്ങളും പരിസ്ഥിതിയുമായുള്ള ഇടപെടലുകളിലൂടെയാണ് പഠിക്കുന്നതെന്ന് പെരുമാറ്റവാദം പറയുന്നു. പെരുമാറ്റം രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിൽ കണ്ടീഷനിംഗിന്റെയും ശക്തിപ്പെടുത്തലിന്റെയും പങ്ക് ഇത് ഊന്നിപ്പറയുന്നു. രണ്ട് പ്രധാന തരം കണ്ടീഷനിംഗുകൾ ക്ലാസിക്കൽ കണ്ടീഷനിംഗും ഓപ്പറന്റ് കണ്ടീഷനിംഗുമാണ്.
സ്വാഭാവികമായി സംഭവിക്കുന്ന ചോദനവുമായി ഒരു നിഷ്പക്ഷ ചോദനത്തെ ബന്ധപ്പെടുത്തി പ്രതികരണം നടത്തുന്നതിനെ ക്ലാസിക്കൽ കണ്ടീഷനിംഗ് എന്ന് പറയുന്നു. ഒരു പ്രസിദ്ധമായ ഉദാഹരണം പാവ്‌ലോവിന്റെ നായ്ക്കളാണ്. മണിയുടെ ശബ്ദം ഭക്ഷണവുമായി ബന്ധപ്പെടുത്തി, ആ ബന്ധം ശക്തമായിക്കഴിയുമ്പോൾ ഭക്ഷണം ഇല്ലാത്തപ്പോൾ പോലും നായ്ക്കളിൽ ഭക്ഷണം കഴിക്കുമ്പോൾ എന്നത് പോലെ ഉമിനീര് ഉണ്ടാകുന്നു.
മറുവശത്ത്, പ്രത്യാഘാതങ്ങളാൽ പെരുമാറ്റങ്ങൾ എങ്ങനെ ശക്തിപ്പെടുന്നു അല്ലെങ്കിൽ ദുർബലമാകുന്നു എന്നതിൽ ഓപ്പറന്റ് കണ്ടീഷനിംഗ് ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നു. ആവശ്യമുള്ള പെരുമാറ്റങ്ങൾക്ക് പാരിതോഷികം നൽകി അതിനെ ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നതാണ് പോസിറ്റീവ് റൈൻഫോഴ്‌സ്‌മെന്റ്. അതേസമയം നെഗറ്റീവ് റൈൻഫോഴ്‌സ്‌മെന്റിൽ പെരുമാറ്റത്തെ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിന് വിപരീത ഉത്തേജകങ്ങളെ നീക്കംചെയ്യുന്നു. ഇതിൽ ശിക്ഷയും ഉൾപ്പെടും. അനാവശ്യ പെരുമാറ്റങ്ങൾ കുറയ്ക്കുക എന്നതാണ് ശിക്ഷയുടെ ലക്ഷ്യം.
വിദ്യാഭ്യാസത്തിലും ചികിത്സയിലും, പ്രത്യേകിച്ച് പെരുമാറ്റ പരിഷ്കരണത്തിന്റെ രൂപത്തിൽ ബിഹേവിയറിസം ഒരു പ്രധാന പങ്ക് വഹിച്ചു. മൃഗ പരിശീലന മേഖലയെയും ഇത് സ്വാധീനിച്ചു. മനുഷ്യന്റെ പെരുമാറ്റത്തെ അമിതമായി ലളിതമാക്കുന്നതിനും വൈജ്ഞാനിക പ്രക്രിയകളെ അവഗണിക്കുന്നതിനും കാലക്രമേണ പെരുമാറ്റവാദം വിമർശനങ്ങൾ നേരിട്ടു. ഇതൊക്കെയാണെങ്കിലും, പെരുമാറ്റവാദത്തിന്റെ തത്ത്വങ്ങൾ വിവിധ മേഖലകളെ സ്വാധീനിക്കുന്നത് തുടരുന്നു. കൂടാതെ, സമകാലിക മനഃശാസ്ത്രത്തിൽ പെരുമാറ്റ വാദ ആശയങ്ങൾ പ്രസക്തമായി തുടരുകയും ചെയ്യുന്നു.
5. മനോവിശ്ലേഷണം (Psychoanalysis)
പത്തൊൻപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ അവസാനത്തിൽ സിഗ്മണ്ട് ഫ്രോയിഡ് വികസിപ്പിച്ചെടുത്ത ഒരു മനഃശാസ്ത്ര സിദ്ധാന്തവും ചികിത്സാ സമീപനവുമാണ് സൈക്കോഅനാലിസിസ്. ബോധപൂർവമായ അവബോധത്തിന് എളുപ്പത്തിൽ എത്തിപ്പെടാൻ കഴിയാത്ത ചിന്തകളും വികാരങ്ങളും ഓർമ്മകളും അടങ്ങുന്ന അബോധ മനസ്സിനെ പര്യവേക്ഷണം ചെയ്യാനും മനസ്സിലാക്കാനും ഇത് ലക്ഷ്യമിടുന്നു. മനസ്സിന്റെ ഈ മറഞ്ഞിരിക്കുന്ന വശങ്ങൾ നമ്മുടെ ചിന്തകളെയും പെരുമാറ്റങ്ങളെയും വികാരങ്ങളെയും സ്വാധീനിക്കുന്നുവെന്ന് ഈ സിദ്ധാന്തം വ്യക്തമാക്കുന്നു.
കുട്ടിക്കാലത്തെ അനുഭവങ്ങൾ, പ്രത്യേകിച്ച് മാതാപിതാക്കളുമായോ പരിചരിക്കുന്നവരുമായോ ഉള്ള ബന്ധങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അനുഭവങ്ങൾ ഒരു വ്യക്തിയുടെ വ്യക്തിത്വത്തെയും മാനസിക ക്ഷേമത്തെയും രൂപപ്പെടുത്തുന്നു എന്ന വിശ്വാസമാണ് മനോവിശ്ലേഷണത്തിന്റെ കാതൽ. മനസ്സിന്റെ മൂന്ന് ഭാഗങ്ങളുള്ള ഒരു ഘടന ഫ്രോയിഡ് നിർദ്ദേശിച്ചു: ബോധം, ഉപബോധം, അബോധം. അടിച്ചമർത്തപ്പെട്ട ഓർമ്മകൾ, സഹജാവബോധം, പരിഹരിക്കപ്പെടാത്ത സംഘർഷങ്ങൾ എന്നിവ ഉൾക്കൊള്ളുന്നതാണ് അബോധമനസ്സ്. അത് പെരുമാറ്റത്തെ സ്വാധീനിക്കുകയും മാനസിക ക്ലേശങ്ങളും ശാരീരിക ലക്ഷണങ്ങളും സൃഷ്ടിക്കുകയും ചെയ്യും. ഈ മാനസിക ഘടകങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള ചലനാത്മകത വിവരിക്കുന്നതിനായി ഇദ്(മനസ്സിന്റെ പ്രാഥമിക, സഹജമായ ഭാഗം), ഈഗോ(യുക്തിസഹമായ മധ്യസ്ഥൻ), സൂപ്പർ ഈഗോ (ആന്തരികവൽക്കരിക്കപ്പെട്ട ധാർമ്മിക മാനദണ്ഡങ്ങൾ) തുടങ്ങിയ ആശയങ്ങൾ ഫ്രോയിഡ് അവതരിപ്പിച്ചു.
മനോവിശ്ലേഷണത്തിൽ നിരവധി പ്രധാന ആശയങ്ങളും സാങ്കേതികവിദ്യകളും ഉൾപ്പെടുന്നു. ഫ്രീ അസോസിയേഷൻ ഇതിൽ ഒന്നാണ്. ഇതിൽ ചിന്തകളെ സെൻസർ ചെയ്യാതെ സ്വതന്ത്രമായി സംസാരിക്കാൻ പ്രോത്സാഹിപ്പിച്ചു അബോധാവസ്ഥയിലുള്ള വസ്തുക്കളെ പുറത്തുവരാൻ അനുവദിക്കുന്നു. സ്വപ്ന വിശകലനം മറ്റൊരു വിദ്യയാണ്. സ്വപ്നങ്ങൾ അബോധാവസ്ഥയിലേക്കുള്ള ഒരു ജാലകമാണെന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. സ്വപ്നങ്ങളുടെ ഉള്ളടക്കം വിശകലനം ചെയ്യുന്നത് വഴി മറഞ്ഞിരിക്കുന്ന സംഘർഷങ്ങളും ആഗ്രഹങ്ങളും വെളിപ്പെടുമെന്ന് ഫ്രോയിഡ് വിശ്വസിച്ചു. സ്‌ഥാനാന്തരഗമനം (trasference) മറ്റൊരു വിദ്യയാണ്. ഇതിൽ, രോഗികൾ അവരുടെ മുൻകാല ബന്ധങ്ങളിൽ നിന്ന് വികാരങ്ങളും മനോഭാവങ്ങളും തെറാപ്പിസ്റ്റിലേക്ക് മാറ്റുന്നതായി കാണുന്നു. ഇത് വഴി പരിഹരിക്കപ്പെടാത്ത പ്രശ്‌നങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള ഉൾക്കാഴ്ച ലഭിക്കുന്നു. രോഗിയോടുള്ള തെറാപ്പിസ്റ്റിന്റെ വൈകാരിക പ്രതികരണങ്ങളെയാണ് എതിർ സ്‌ഥാനാന്തരഗമനം (counter transference) സൂചിപ്പിക്കുന്നത്. ഇതിലൂടെയും രോഗിയുടെ അബോധാവസ്ഥയിലുള്ള ചലനാത്മകതയെക്കുറിച്ചുള്ള മൂല്യവത്തായ വിവരങ്ങൾ ലഭിക്കും. ഡിഫൻസ് മെക്കാനിസങ്ങൾ ഫ്രോയിഡിന്റെ മറ്റൊരു പ്രധാന സാങ്കേതികതയും സംഭാവനയുമാണ്. അബോധാവസ്ഥയിലുള്ള സംഘട്ടനങ്ങളിൽ നിന്ന് സ്വയം പരിരക്ഷിക്കാൻ ആളുകൾ ഉപയോഗിക്കുന്ന അടിച്ചമർത്തൽ, നിഷേധം, പ്രൊജക്ഷൻ എന്നിങ്ങനെയുള്ള വിവിധ പ്രതിരോധ സംവിധാനങ്ങളെ അദ്ദേഹം തിരിച്ചറിഞ്ഞു. അബോധാവസ്ഥയിൽ സംസാരിക്കുന്നതിലൂടെയും പര്യവേക്ഷണം ചെയ്യുന്നതിലൂടെയും വൈകാരിക പിരിമുറുക്കവും അടിച്ചമർത്തപ്പെട്ട വികാരങ്ങളും പുറത്തുവിടുന്ന മറ്റൊരു സാങ്കേതികതയാണ് കഥാർസിസ്. വ്യാഖ്യാനത്തിലൂടെ, രോഗിയുടെ ചിന്തകൾ, വികാരങ്ങൾ, പെരുമാറ്റങ്ങൾ എന്നിവയ്ക്ക് പിന്നിലെ മറഞ്ഞിരിക്കുന്ന അർത്ഥങ്ങൾ മനസ്സിലാക്കാൻ കഴിയുന്നു. ഉൾക്കാഴ്ചയും സ്വയം അവബോധവും കൊണ്ടുവന്ന് വ്യക്തിഗത വളർച്ചയിലേക്കും രോഗശാന്തിയിലേക്കും നയിക്കുക എന്നതാണ് മനോവിശ്ലേഷണത്തിന്റെ ലക്ഷ്യം.
ബാല്യകാല അനുഭവങ്ങൾക്കും അതിന്റെ ദൈർഘ്യത്തിനും കൂടുതൽ ഊന്നൽ നൽകുന്നതിന് ഈ ചിന്താധാര വിമർശനം ഏറ്റു വാങ്ങേണ്ടി വന്നിട്ടുണ്ട്. എന്നിരുന്നാലും, ആധുനിക മനഃശാസ്ത്രത്തിന്റെയും തെറാപ്പിയുടെയും വികാസത്തിന് ഇത് ഗണ്യമായ സംഭാവന നൽകിയിട്ടുണ്ട്. അബോധാവസ്ഥയുടെ പ്രാധാന്യം, ആന്തരിക സംഘർഷങ്ങളുടെ പര്യവേക്ഷണം എന്നിങ്ങനെയുള്ള പല മനോവിശ്ലേഷണ ആശയങ്ങളും ഇന്ന് വിവിധ ചികിത്സാ സമീപനങ്ങളെ സ്വാധീനിക്കുന്നത് തുടരുന്നു.
ഡോ.സോണിയ ജോർജ്ജ്
(അസ്സോസിയേറ്റ് പ്രഫസർ, സൈക്കോളജി വിഭാഗം
സർക്കാർ വനിതാകോളേജ്, തിരുവനന്തപുരം)