മനോയാനം-മനശ്ശാസ്ത്രവിചാരങ്ങൾ ഭാഗം -1
ഡോ.എസ്.കൃഷ്ണൻ
പ്രൊഫസ്സർ & HOD സൈക്കാട്രി വിഭാഗം
ഗവ.മെഡിക്കൽ കോളേജ്
തിരുവനന്തപുരം
പ്രകൃതിദുരന്തങ്ങളുടെ പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ
കഴിഞ്ഞ കുറച്ചു വർഷങ്ങളായി തേങ്ങലും കണ്ണീരും അകമ്പടി സേവിച്ച ദുരന്തങ്ങൾ ദൈവത്തിന്റെ സ്വന്തം നാടിനെ ഇടയ്ക്കിടെ പിടിച്ചു കുലുക്കാറുണ്ട്, കണ്ണീർ മഴകളിൽ മുക്കിക്കളയാറുമുണ്ട്. ഒരിക്കൽ കാറ്റിനോട് രഹസ്യങ്ങൾ മന്ത്രിച്ചിരുന്ന വനങ്ങൾ, കൊടുങ്കാറ്റുകളുടെ ഭാഷ സംസാരിക്കുന്നു. ഫലഭൂയിഷ്ഠമായ വയലുകൾ ഇപ്പോൾ വിഷലിപ്തമായ ജീവരക്തം വാർന്നു തരിശായി കിടക്കുന്നു. ജീവനോടൊപ്പം നൃത്തം ചെയ്ത നദികൾ മൃതശരീരഭാഗങ്ങൾ ഒളിപ്പിക്കുന്ന ജീവനില്ലാത്ത ചാലുകളായി മാറിയിരിക്കുന്നു. ഒരിക്കൽ മൃദുലവും വൃത്തിയുള്ളതുമായിരുന്ന വായു, കത്തുന്ന സ്വപ്നങ്ങളുടെ പുകയാൽ കട്ടിയുള്ളതായി മാറിയിരിക്കുന്നു. പരിസ്ഥിതിദുരന്തങ്ങൾ വിതയ്ക്കുന്ന നിശബ്ദ നാശമാണ് ഇന്ന് നമ്മുടെ ഭൂമിയെ ഭയപ്പെടുത്തുന്നത്.
സുനാമിയും പ്രളയവും ഉരുൾപൊട്ടലുമൊക്കെ അപ്രതീക്ഷിതമായി കടന്നുവരുമ്പോൾ പരസ്പരം കുറ്റം ചാർത്താനും പഴിചാരാനും മറ്റുള്ളവരെപ്പോലെ തന്നെ പ്രവണതയുള്ളവരാണ് നമ്മളും. എങ്കിലും ദുരന്തങ്ങൾ ഉണ്ടാകുമ്പോൾ അകമഴിഞ്ഞു സഹായിക്കുന്ന മന:സ്ഥിതിയുള്ളവരാണ് നമ്മൾ, മലയാളികൾ. ജാതി മത വർഗ്ഗ രാഷ്ട്രീയ ഭേദമെന്യേ കാരുണ്യത്തിന്റെ പനിനീർമഴ പെയ്യിക്കാൻ മലയാളിക്കറിയാം.
എന്നാൽ അതിനു ശേഷം എന്താണ് സംഭവിക്കുക. നമ്മൾ ആരാഞ്ഞിട്ടുണ്ടോ? പലരും ആരാഞ്ഞിട്ടുണ്ടാവില്ല. ആലോചിച്ചിട്ടു പോലും ഉണ്ടാവില്ല. ഒരു ദുരന്തം അതിനിരയാകുന്ന അല്ലെങ്കിൽ സാക്ഷിയാകുന്ന വ്യക്തിയുടെ മനസ്സിൽ അനേകായിരം അഗ്നിപർവ്വതങ്ങളുടെ വിസ്ഫോടനങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കും, അനസ്യൂതം. ഞങ്ങൾ മനോരോഗ ചികിത്സകർ അതിനെ ചില പ്രത്യേകസാഹചര്യങ്ങളിൽ ചില രോഗനാമങ്ങൾ ചാർത്തി വസ്തുനിഷ്ഠമാക്കും. മനോരോഗാവസ്ഥകൾ മസ്തിഷ്ക രോഗാവസ്ഥകൾ തന്നെ. എന്നാൽ മസ്തിഷ്കം രൂപകല്പപന ചെയ്ത് നിർമ്മിക്കുന്ന മനസ്സെന്ന ശിൽപ്പനിർമ്മിതിയിൽ പരിസ്ഥിതിക്ക് ഏറെ പ്രാധാന്യമുണ്ട്.
പരിസ്ഥിതിയും മാനസികാരോഗ്യവും
പരിസ്ഥിതിയും മാനസികാരോഗ്യവും തമ്മിലുള്ള സങ്കീർണ്ണമായ ബന്ധം സമകാലിക ഗവേഷണത്തിൽ ഏറെ താൽപ്പര്യമുളവാക്കുന്ന ഒരു വിഷയമാണ്. നമ്മുടെ ചുറ്റുപാടുകൾ മുതൽ ബാഹ്യസാമൂഹിക സാഹചര്യങ്ങൾ വരെയുള്ള പാരിസ്ഥിതികഘടകങ്ങൾ മാനസികക്ഷേമം രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിൽ നിർണായക പങ്ക് വഹിക്കുന്നു. ഇത് നമ്മുടെ ആന്തരികപരിതസ്ഥിതിയെ തകർക്കാനും ഉയിർത്തെഴുന്നേൽപ്പിക്കുവാനും കെൽപ്പുള്ള ഒന്നാണ്. അത്തരത്തിലുള്ള ക്ഷേമാവസ്ഥ സൃഷ്ടിക്കുന്നതിനായി ഫലപ്രദമായ ഇടപെടലുകൾ വികസിപ്പിക്കുന്നതിനും ആരോഗ്യകരമായ ഒരു സമൂഹത്തെ പരിപോഷിപ്പിക്കുന്നതിനും ഈ പരസ്പരബന്ധം മനസ്സിലാക്കേണ്ടത് അത്യന്താപേക്ഷിതമാണ്. കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനം ഉത്കണ്ഠ, വിഷാദം, പോസ്റ്റ് ട്രോമാറ്റിക് സ്ട്രെസ് ഡിസോർഡർ (പിടിഎസ്ഡി) തുടങ്ങിയ മാനസികാരോഗ്യപ്രശ്നങ്ങൾ വർദ്ധിപ്പിക്കും. ചുഴലിക്കൊടുങ്കാറ്റുകളും കാട്ടുതീയും വരൾച്ചയും പ്രളയവും ഉരുൾപൊട്ടലും എന്നിങ്ങനെ കാലാവസ്ഥയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട സംഭവങ്ങളുടെ വൈകാരിക പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ കുട്ടികൾ, സ്ത്രീകൾ, പ്രായമായവർ, മുൻപേ മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങളുള്ളവർ എന്നിവരുൾപ്പെടെ ദുർബലരായ ജനസംഖ്യയ്ക്ക് പ്രത്യേകിച്ചും വിനാശകരമാണ്. കൂടാതെ, കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അനിശ്ചിതത്വവും പ്രതീക്ഷയില്ലായ്മയും ഉത്കണ്ഠയുടെയും നിരാശയുടെയും വികാരങ്ങൾക്ക് കാരണമാകും.
പുറമേയുള്ളതും പ്രകൃതിദത്തവും നിർമ്മിതവുമായ ചുറ്റുപാടുകൾ ഉൾപ്പെടെയുള്ള ഭൗതിക അന്തരീക്ഷം മാനസികാരോഗ്യത്തെ വ്യത്യസ്തമായ രീതികളിലാണ് സ്വാധീനിക്കുന്നത്. പാർക്കുകളും വനങ്ങളും പോലുള്ള ഹരിതാഭയാർന്ന ഇടങ്ങളുമായി സമ്പർക്കം പുലർത്തുന്നത് മാനസികസമ്മർദ്ദനില കുറയ്ക്കുവാനും മെച്ചപ്പെട്ട മാനസികാവസ്ഥ സൃഷ്ടിക്കാനും കൂടുതൽ നിയന്ത്രണമുള്ള വൈകാരികാവസ്ഥകൾ കൈവരിക്കാനും കൂടുതൽ നല്ല ധിഷണാപ്രവർത്തനങ്ങൾ കാഴ്ച വെയ്ക്കാനും നമ്മെ സഹായിക്കും.
ഉത്കണ്ഠയുടെയും വിഷാദത്തിന്റെയും ലക്ഷണങ്ങളെ ലഘൂകരിക്കാൻ കഴിയുന്ന പുനരുജ്ജീവനാനുഭവങ്ങൾ പ്രദാനം ചെയ്യാൻ പ്രകൃതി പരിതസ്ഥിതികൾക്ക് സാധിക്കും. ഉദാഹരണത്തിന്, പരിമിതമായ പ്രകൃതിദത്ത പ്രദേശങ്ങളുള്ള നഗര ക്രമീകരണങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ ധാരാളം ഹരിത ഇടമുള്ള പ്രദേശങ്ങളിൽ താമസിക്കുന്ന വ്യക്തികൾക്ക് മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങളുടെ നിരക്ക് കുറവാണെന്ന് പഠനങ്ങൾ തെളിയിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഇത് തന്നെയാണ് വിനോദ സഞ്ചാരകേന്ദ്രങ്ങളിലേക്ക് പലപ്പോഴും നമ്മെ ആകർഷിക്കുന്നത്. എന്നാൽ നമ്മുടെ ആഹ്ളാദാരവങ്ങൾക്ക് പിന്നിൽ നാമറിയാതെ നാം ആ പ്രകൃതിയെ നമുക്കിഷ്ടപ്പെട്ട രീതിയിൽ നാഗരികമാക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നു. പ്രണയിക്കുന്നവരുടെ ജീവിതം കമിതാക്കൾ തന്നെ ദുസ്സഹമാക്കുന്നതുപോലെ, നാം ആഗ്രഹിച്ചു താമസിക്കാൻ പോകുന്ന സ്ഥലങ്ങൾ നാം തന്നെ നഗരവത്ക്കരിക്കുന്നു. വനങ്ങൾ നശിപ്പിക്കുകയും അവയുടെ കാലാതീതമായ സൗന്ദര്യം ജീവനില്ലാത്ത കോൺക്രീറ്റ് മതിലുകൾക്കായി വിൽക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പുരോഗതിക്കായുള്ള, ആഹ്ലാദാരവങ്ങൾക്കായുള്ള നമ്മുടെ ആസക്തിയിൽ, പ്രകൃതിയുടെ അതിലോലമായ ഐക്യത്തിന് നാം ഭംഗം വരുത്തുകയും പകരം തണുത്തു വിറങ്ങലിച്ച കൃത്രിമഘടനകൾ സ്ഥാപിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. നാം പണിയുന്ന മാളികകൾ നമ്മുടെ അഭിലാഷങ്ങളുടെ സ്മാരകമായി നമ്മുടെ തന്നെ ജീവിതത്തിൽ കരിനിഴൽ വീഴ്ത്തുന്നു. അവിടെ നിന്നും മൃതിയുടെ കാട്ടുതീ അനിയന്ത്രിതമായി പടരുകയും അവയുടെ പാതയിലെ എല്ലാറ്റിനെയും വിഴുങ്ങുകയും ചെയ്യുന്നു. ഉരുൾപൊട്ടലുകളും ഭൂകമ്പങ്ങളും ദുർബലമായ ഭൂമിയുടെ പുറംതോടിലൂടെ കീറിമുറിച്ചു പായുകയും നമ്മുടെ വിഡ്ഢിത്തത്തിന്റെ ആഴങ്ങൾ വെളിപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു.
ഉയർന്ന ജനസാന്ദ്രത, ശബ്ദ മലിനീകരണം, പരിമിതമായ ഹരിത മേഖലകൾ എന്നിവയുള്ള നഗര പരിതസ്ഥിതികൾ മാനസികാരോഗ്യ വെല്ലുവിളികൾക്ക് കൂടുതലായി കാരണമാകും. നിരന്തരമായ ഇന്ദ്രിയ ഉത്തേജനവും സ്വാഭാവിക വിശ്രമത്തിന്റെ അഭാവവും മാനസിക സമ്മർദ്ദം അമിതമായി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനും മാനസികരോഗാവസ്ഥകളുടെ അപകടസാധ്യത വർദ്ധിക്കുന്നതിനും കാരണമാകും. മാത്രമല്ല, വായു മലിനീകരണം, പാരിസ്ഥിതിക അപകടങ്ങളുമായുള്ള സമ്പർക്കം തുടങ്ങിയ ഘടകങ്ങൾ മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങൾ കൂടുതൽ വർദ്ധിക്കാൻ കാരണമാകുന്നു.
മനസ്സുണർത്തുന്ന കുടുംബബന്ധങ്ങൾ, നമ്മുടെ അഗാധമായ ഭയമോഹങ്ങളെ പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്ന കണ്ണാടിയായ സമൂഹം, സമ്പദ് വ്യവസ്ഥയുടെ വേലിയേറ്റങ്ങൾ എന്നിവയ്ക്ക് സാന്ത്വനവും ആഴമേറിയ മുറിവുകളും നൽകാനാകും. അതിന്റെ ഉയർച്ചയും താഴ്ചയും ഒഴുക്കും നിശ്ചലതയും നമ്മുടെ മാനസിക ഭൂപ്രകൃതിയുടെ രൂപരേഖകളെ അടയാളപ്പെടുത്തുന്നു. പോസിറ്റീവ് ആയ കുടുംബസാമൂഹ്യബന്ധങ്ങളും പിന്തുണാശൃംഖലകളും മാനസികാരോഗ്യപ്രശ്നങ്ങൾക്കെതിരായ സംരക്ഷണ ഘടകങ്ങളായി പ്രവർത്തിക്കും. നേരെമറിച്ച്, സാമൂഹികമായ ഒറ്റപ്പെടൽ, വിവേചനം, സാമ്പത്തിക പോരായ്മകൾ എന്നിവ മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങൾക്കുള്ള സാധ്യത വർദ്ധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യും. സാമ്പത്തിക ബുദ്ധിമുട്ടുകൾ, അടിസ്ഥാന ആവശ്യങ്ങൾ നിറവേറ്റാൻ പാടുപെടുകയും കടവും അനിശ്ചിതത്വവും അനുഭവിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന വ്യക്തികളെ വിട്ടുമാറാത്ത മാനസിക സമ്മർദ്ദം, ഉത്കണ്ഠ, വിഷാദം എന്നിവയിലേക്ക് നയിച്ചേക്കാം.
ജാതി, മത, ലൈംഗിക ആഭിമുഖ്യം എന്നിവയെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള വിവേചനം വിഷാദം, ഉത്കണ്ഠ, ലഹരിവസ്തുക്കളുടെ ദുരുപയോഗം എന്നിവയുൾപ്പെടെ ഗണ്യമായ വൈകാരിക ക്ലേശം, ആഘാതം, മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയ്ക്ക് കാരണമാകും. ഏകാന്തതയും സാമൂഹിക ഒറ്റപ്പെടലും വിഷാദം, ഉത്കണ്ഠ, പൊരുത്തപ്പെടൽ പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയുൾപ്പെടെയുള്ള മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങൾക്കുള്ള സാധ്യത വർദ്ധിപ്പിക്കും. സാമ്പത്തിക ബുദ്ധിമുട്ടുകൾ, വിവേചനം, ഏകാന്തത എന്നിവ നിരാശാബോധത്തിലേക്കും ആത്മാഭിമാനം ക്ഷയിക്കുന്നതിലേക്കും ലക്ഷ്യബോധം കുറയുന്നതിലേക്കും നയിച്ചേക്കാം.
ഉദാഹരണത്തിന്, ദാരിദ്ര്യവും തൊഴിലില്ലായ്മയും നേരിടുന്ന വ്യക്തികൾക്ക് സാമ്പത്തിക പ്രശ്നങ്ങൾ, വിഭവങ്ങളുടെ പരിമിതമായ ലഭ്യത, സാമൂഹികമായ വിവേചനം എന്നിവ കാരണം മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങൾ ഉണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യത കൂടുതലാണ്. മാനസികാരോഗ്യത്തിന്റെ ഈ സാമൂഹികനിർണ്ണയ ഘടകങ്ങളെ അഭിസംബോധന ചെയ്യുന്നതിന് സാമ്പത്തികസ്ഥിരത, സമൂഹത്തിലേക്കുള്ള ഇഴുകിച്ചേരൽ, മാനസികാരോഗ്യ സേവനങ്ങളുടെ ലഭ്യത എന്നിവ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്ന നയങ്ങൾ ഉൾപ്പെടെ ബഹുമുഖ സമീപനം ആവശ്യമാണ്.
ദാരിദ്ര്യം അല്ലെങ്കിൽ നഗരജീവിതസാഹചര്യങ്ങൾ പോലുള്ള പാരിസ്ഥിതികസമ്മർദ്ദങ്ങളുടെ ഫലമായി ഉണ്ടാകുന്ന വിട്ടുമാറാത്ത സമ്മർദ്ദം മാനസികാരോഗ്യത്തെ ബാധിക്കുന്ന ന്യൂറോബയോളജിക്കൽ മാറ്റങ്ങളിലേക്ക് നയിച്ചേക്കാം. ഉദാഹരണത്തിന്, കോർട്ടിസോൾ പോലുള്ള സ്ട്രെസ് ഹോർമോണുകളുമായി ദീർഘനേരം സമ്പർക്കം പുലർത്തുന്നത് തലച്ചോറിന്റെ പ്രവർത്തനത്തെ മാറ്റുകയും മാനസികവൈകല്യങ്ങൾ ഉണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യത വർദ്ധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യും.
നമ്മുടെ ജീനുകളും നമുക്ക് ചുറ്റുമുള്ള ലോകവും തമ്മിലുള്ള അതിലോലമായ പരസ്പരബന്ധത്തിന് നമ്മുടെ മനസ്സിന്റെ ഭൂപ്രകൃതിയെ രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിൽ വലിയൊരു പങ്കുണ്ട്. മരുഭൂമിയിലെ വിത്തുകൾ പോലെ ഉറങ്ങുന്ന ജനിതക പ്രവണതകളെ, പാരിസ്ഥിതിക അസ്വസ്ഥതകൾക്ക് ഉദ്ദീപിപ്പിക്കാനാകും.. എപ്പിജെനെറ്റിക്സിന്റെ നിശ്ശബ്ദമായ ഒരു കൈക്ക് നമ്മുടെ ആന്തരികലോകത്തെ രൂപപ്പെടുത്തുവാൻ സാധിക്കും. അദൃശ്യവും നിഗൂഢവുമായ ആധുനികലോകത്തിന്റെ വിഷങ്ങൾ നമ്മുടെ ജനിതക പാരമ്പര്യത്തിന്റെ ആഴങ്ങളെ ഇളക്കിവിടുകയും പൂർവ്വികരുടെ ദുർബലതകളുടെ പ്രതിധ്വനികൾ പെരുപ്പിച്ചു കേൾപ്പിക്കുകയും ചെയ്യും.
കേന്ദ്രനാഡീവ്യവസ്ഥയെയും ദഹനനാളത്തെയും ബന്ധിപ്പിക്കുന്ന സങ്കീർണ്ണമായ ആശയവിനിമയ ശൃംഖലയായ കുടൽ-മസ്തിഷ്ക അച്ചുതണ്ട്, നമ്മുടെ മാനസികവും ശാരീരികവുമായ ക്ഷേമത്തിൽ പരിസ്ഥിതി അതിന്റെ സ്വാധീനം ചെലുത്തുന്നതിന്റെ ഒരു സുപ്രധാന ചാലകമായി വർത്തിക്കുന്നു. സംസ്കരിച്ച ഭക്ഷണങ്ങൾ, മലിനീകരണം, വിട്ടുമാറാത്ത സമ്മർദ്ദം എന്നിവയാൽ നിറഞ്ഞ ഒരു തടസ്സപ്പെട്ട അന്തരീക്ഷം ഡിസ്ബയോസിസിലേക്ക് നയിച്ചേക്കാം . തലച്ചോറിലേക്ക് ദുരിത സിഗ്നലുകൾ അയയ്ക്കുന്ന ഒരു മൈക്രോബിയൽ അസന്തുലിതാവസ്ഥ, ഉത്കണ്ഠ, വിഷാദം, വൈജ്ഞാനിക തകർച്ച തുടങ്ങിയ അവസ്ഥകൾക്ക് കാരണമാകുന്നു. തലച്ചോറിന് കുടലിന്റെ പ്രവർത്തനത്തിൽ മാറ്റം വരുത്താൻ കഴിയും. മറിച്ചും. ഇത് ആരോഗ്യപ്രശ്നങ്ങൾ വർദ്ധിപ്പിക്കുന്ന ഒരു ഫീഡ്ബാക്ക് ലൂപ്പ് സൃഷ്ടിക്കുന്നു. മനസ്സിനും കുടലിനും ചുറ്റുമുള്ള ലോകത്തിനും ഇടയിലുള്ള ഈ സങ്കീർണ്ണമായ നൃത്തത്തിൽ, നമ്മുടെ ആന്തരിക സന്തുലിതാവസ്ഥയെ അഗാധമായ രീതിയിൽ രൂപപ്പെടുത്താൻ കഴിവുള്ള ഒരു ശക്തിയായി പരിസ്ഥിതി ഉയർന്നുവരുന്നു.
കൂടാതെ, കുറ്റകൃത്യങ്ങളും സാമൂഹികഅസ്ഥിരതകളും പോലുള്ള സംഭവങ്ങളും പാരിസ്ഥിതിക സമ്മർദ്ദങ്ങളുടെ ആഘാതം വർദ്ധിപ്പിക്കും. നിസ്സഹായതയുടെയും ഉത്കണ്ഠയുടെയും വികാരങ്ങൾക്ക് ഇത് കാരണമാകും. ഇവയുമായി പൊരുത്തപ്പെടാനുള്ള സംവിധാനങ്ങൾ വർദ്ധിപ്പിക്കുകയും മൈൻഡ്ഫുൾനെസ്, കോഗ്നിറ്റീവ്-ബിഹേവിയറൽ തെറാപ്പി തുടങ്ങിയ മനശ്ശാസ്ത്രപരമായ ഇടപെടലുകളിലൂടെ മാനസിക പ്രതിരോധശേഷി വളർത്തുകയും ചെയ്യുന്നത് പാരിസ്ഥിതിക വെല്ലുവിളികളിലൂടെ കൂടുതൽ ഫലപ്രദമായി കടന്നുപോകാൻ വ്യക്തികളെ സഹായിക്കും.
നഗരാസൂത്രണത്തിൽ ഹരിത ഇടങ്ങൾ ഉൾപ്പെടുത്തുന്നത് മാനസികാരോഗ്യം പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിനുള്ള നിർണായക തന്ത്രമാണ്. ഉദ്യാനങ്ങളും കളിസ്ഥലങ്ങളും സാമൂഹ്യാരാമങ്ങളും പ്രകൃതിദത്ത പ്രദേശങ്ങളും ഉൾപ്പെടുന്ന പരിസ്ഥിതികൾ രൂപകൽപ്പന ചെയ്യുന്നതിൽ നിന്ന് നഗരങ്ങൾക്കും സമൂഹങ്ങൾക്കും പ്രയോജനം നേടാൻ കഴിയും. മെച്ചപ്പെട്ട മാനസികക്ഷേമത്തിന് ഇതെല്ലാം കാരണമാകുന്നു. ഹരിതമേൽക്കൂരകളും നഗരവനങ്ങളും പോലുള്ള ഹരിതാഭയേറിയ അടിസ്ഥാന സൗകര്യങ്ങൾ നടപ്പാക്കുന്നത് വായുവിന്റെ ഗുണനിലവാരം മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നതിലൂടെയും ശാന്തമായ അന്തരീക്ഷം നൽകുന്നതിലൂടെയും മാനസികാരോഗ്യ ഫലങ്ങൾ വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിന് സഹായിക്കും. എന്നാൽ അമിതമായാൽ അമൃതും വിഷം എന്നപോലെ ഇവയൊക്കെ നടക്കേണ്ടത് നിയന്ത്രിതമായ അളവിൽ, പരിസ്ഥിതി വിദഗ്ദ്ധരുടെ നിർദ്ദേശപ്രകാരം മാത്രമാകണം.
മാനസികാരോഗ്യം പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിന് സാമൂഹികപിന്തുണയും സാമൂഹിക ഇടപെടലും പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കേണ്ടത് അത്യാവശ്യമാണ്. സാമൂഹിക ഇടപെടലുകൾ, സമൂഹത്തിന്റെ പങ്കാളിത്തം, പിന്തുണാ ശൃംഖലകൾ എന്നിവ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്ന പരിപാടികൾ സാമൂഹിക ഒറ്റപ്പെടലിന്റെ ഫലങ്ങൾ ലഘൂകരിക്കാനും വ്യക്തികൾക്ക് സ്വന്തമാണെന്ന ബോധം നൽകാനും സഹായിക്കും. സാമൂഹികാരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, പിന്തുണാ ഗ്രൂപ്പുകൾ, സാമൂഹിക പ്രവർത്തനങ്ങൾ തുടങ്ങിയ സംരംഭങ്ങൾ വ്യക്തികൾക്ക് അർത്ഥവത്തായ ബന്ധങ്ങൾ കെട്ടിപ്പടുക്കാനുള്ള അവസരങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കും.
സാമ്പത്തിക സ്ഥിരത, വിദ്യാഭ്യാസം, ആരോഗ്യപരിപാലനം എന്നിവ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്ന നയങ്ങളിലൂടെ മാനസികാരോഗ്യത്തിന്റെ സാമൂഹിക നിർണ്ണയഘടകങ്ങളെ അഭിസംബോധന ചെയ്യുന്നത് അസമത്വങ്ങൾ കുറയ്ക്കുന്നതിനും മൊത്തത്തിലുള്ള മാനസികക്ഷേമം മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നതിനും സഹായിക്കും. സാമൂഹിക സുരക്ഷാ സംഘങ്ങളും പിന്തുണാ സംവിധാനങ്ങളും വ്യക്തികളെ പാരിസ്ഥിതിക സമ്മർദ്ദങ്ങളെ നേരിടാനും അവരുടെ വീണ്ടെടുക്കൽ വർദ്ധിപ്പിക്കാനും സഹായിക്കും.
പാരിസ്ഥിതിക ദുരന്തങ്ങളുടെ പശ്ചാത്തലത്തിൽ മാനസികാരോഗ്യ പിന്തുണ നൽകുന്നത് ദുരിതബാധിതരായ വ്യക്തികളിലെ മാനസിക ആഘാതം പരിഹരിക്കുന്നതിന് നിർണായകമാണ്. ദുരന്തങ്ങളിലൂടെ നഷ്ടപ്പെട്ട ജീവിതം വീണ്ടെടുക്കലുമായി ബന്ധപ്പെട്ട വൈകാരികവും മനശ്ശാസ്ത്രപരവുമായ വെല്ലുവിളികളെ നേരിടാൻ വ്യക്തികളെ സഹായിക്കുന്നതിന് മാനസികാരോഗ്യ സേവനങ്ങളും വിഭവങ്ങളും അടിയന്തര പ്രതികരണ പദ്ധതികളിൽ ഉൾപ്പെടുത്തണം. അത് മാത്രം പോരാ. മറ്റ് ആരോഗ്യ സേവനങ്ങൾ നിലച്ചതിന് ശേഷവും മാനസികാരോഗ്യ സേവനങ്ങൾ തുടർച്ചയായി നാം നൽകേണ്ടി വരും.
കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനം പ്രത്യക്ഷമായും പരോക്ഷമായും മാനസികാരോഗ്യത്തിന് കാര്യമായ വെല്ലുവിളികൾ ഉയർത്തുന്നു. ഉഷ്ണതരംഗങ്ങളും ചുഴലിക്കാറ്റും പ്രളയവും പേമാരിയും ഉരുൾപൊട്ടലും അടങ്ങിയ തീവ്ര കാലാവസ്ഥാ സംഭവങ്ങളുടെ വർദ്ധിച്ചുവരുന്ന ആവൃത്തിയും തീവ്രതയും സമ്മർദ്ദം, ഉത്കണ്ഠ, ലഹരി ദുരുപയോഗം, പോസ്റ്റ് ട്രോമാറ്റിക് സ്ട്രെസ്സ് രോഗാവസ്ഥ, വിഷാദരോഗം, ആത്മഹത്യാപ്രവണത തുടങ്ങിയ മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങൾക്ക് കാരണമാകും. പലപ്പോഴും ഈ പ്രശ്നങ്ങൾ ദീർഘകാലാടിസ്ഥാനത്തിൽ തന്നെ തുടരുകയും ചെയ്യും. ഉറക്കവും ഉണർവ്വും ഒരുപോലെ ദുസ്സഹമാക്കുന്ന അനുഭവങ്ങളാണ് ഇവ സൃഷ്ടിക്കുന്നത്. കൂടാതെ, കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനത്തിന്റെ വിശാലമായ പ്രത്യാഘാതങ്ങളായ കുടിയൊഴിപ്പിക്കൽ, ഉപജീവനമാർഗം നഷ്ടപ്പെടൽ എന്നിവ മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കുകയോ ഉള്ളവയുടെ തീവ്രത വർദ്ധിപ്പിക്കുകയോ ചെയ്യും.
കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനത്തിന്റെ മാനസികാരോഗ്യ പ്രത്യാഘാതങ്ങളെ അഭിസംബോധന ചെയ്യുന്നതിന് കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനം ലഘൂകരിക്കുക, സാമൂഹിക പുനരുജ്ജീവനം വർദ്ധിപ്പിക്കുക, മാനസികാരോഗ്യ പിന്തുണ നൽകുക എന്നിവ ഉൾപ്പെടുന്ന സമഗ്രമായ സമീപനം ആവശ്യമാണ്. സാമൂഹികാധിഷ്ഠിത പൊരുത്തപ്പെടൽ പരിപാടികൾ, മാനസികാരോഗ്യ ബോധവൽക്കരണ പ്രവർത്തനങ്ങൾ തുടങ്ങിയ മാർഗ്ഗങ്ങൾ കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട മാനസിക വെല്ലുവിളികളിലൂടെ കടന്നുപോകാൻ വ്യക്തികളെയും സമൂഹത്തെയും സഹായിക്കും. ഇതിനുള്ള പ്രധാനപ്പെട്ട ബുദ്ധിമുട്ട് അതിവേഗത്തിലുള്ള പുനർനിർമാണത്തിനും കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനത്തെ ചെറുക്കാനും സംസ്ഥാനം നടപ്പിലാക്കുന്ന പ്രവർത്തനങ്ങൾ സുഗമമായി നടത്തണമെങ്കിൽ അതിന് വലിയൊരു സാമ്പത്തിക പിന്തുണ ആവശ്യമാണ് എന്നതാണ്. ഇതിനായി ദേശീയതലത്തിൽ തന്നെയുള്ള സംരംഭങ്ങൾ ആലോചിക്കേണ്ടി വരും.
പരിസ്ഥിതിയും മാനസികാരോഗ്യവും തമ്മിലുള്ള ബന്ധം സങ്കീർണ്ണവും ബഹുമുഖവുമാണ്, അതിൽ ശാരീരികവും സാമൂഹികവും മനശ്ശാസ്ത്രപരവുമായ ഘടകങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള ഇടപെടലുകൾ ഉൾപ്പെടുന്നു. മാനസിക ക്ഷേമം പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിനും മാനസികാരോഗ്യ വെല്ലുവിളികളെ അഭിസംബോധന ചെയ്യുന്നതിനും ഫലപ്രദമായ മാർഗ്ഗങ്ങൾ വികസിപ്പിക്കുന്നതിന് ഈ ബന്ധങ്ങൾ മനസ്സിലാക്കേണ്ടത് അത്യാവശ്യമാണ്. നഗരാസൂത്രണത്തിൽ ഹരിതവനികകൾ ഉൾപ്പെടുത്തുന്നതിലൂടെയും അതിനായുള്ള സാമൂഹിക പിന്തുണ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിലൂടെയും പാരിസ്ഥിതിക ദുരന്തങ്ങളുടെയും കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനത്തിന്റെയും പ്രത്യാഘാതങ്ങളെ ചെറുത്തു നിൽക്കാനും ജീവിതനിലവാരം ഉയർത്താനും നമുക്ക് കഴിയും. പരിസ്ഥിതിയും മാനസികാരോഗ്യവും തമ്മിലുള്ള ബന്ധം വെളിച്ചം വീശുന്ന ഗവേഷണം തുടരുമ്പോൾ, ഈ ഘടകങ്ങളെ അഭിസംബോധന ചെയ്യുന്നതിനും ആരോഗ്യകരവും കൂടുതൽ ഊർജ്ജസ്വലവുമായ ഒരു സമൂഹത്തെ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിനുമുള്ള ഇടപെടലുകൾക്ക് മുൻഗണന നൽകേണ്ടത് നിർണായകമാണ്.
പ്രകൃതിയുടെ രോഷത്തിൻ്റെ പശ്ചാത്തലത്തിൽ, ഭൂപ്രകൃതിക്ക് മുറിവേൽക്കുകയും ജീവിതങ്ങൾ തകരുകയും ചെയ്യുന്ന സാഹചര്യത്തിൽ, പ്രതിരോധത്തിനും നവീകരണത്തിനുമുള്ള വ്യക്തമായ നടപടികൾ വേണ്ടതുണ്ട്. വെള്ളപ്പൊക്കങ്ങളും ഉരുൾപ്പൊട്ടലുകളും ഉണ്ടാകുന്നത് തടയാനുള്ള പ്രതിരോധ നടപടികൾ പ്രകൃതിയുടെ ക്രോധത്തിനെതിരായ നമ്മുടെ കവചമായി വർത്തിക്കുന്നു. എങ്കിലും അതോടൊപ്പം തന്നെ, പൊരുത്തപ്പെടാൻ കഴിയുന്നതും സജ്ജരായതുമായ ഒരു സമൂഹത്തെ വളർത്തിയെടുക്കുന്നതിലാണ് യഥാർത്ഥ നിപുണത സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത്. ദുരന്തത്തെ നേരിടാനുള്ള സാദ്ധ്യതയെക്കുറിച്ച് പൊതുജനങ്ങളെ ബോധവൽക്കരിക്കുക, ദുരന്തങ്ങൾ നേരിടാനുള്ള അടിസ്ഥാന സൗകര്യങ്ങൾ ശക്തിപ്പെടുത്തുക, ശാസ്ത്രീയ നവീകരണത്തോടെ പ്രാദേശിക അറിവുകൾ കൂട്ടിച്ചേർക്കുക എന്നിവയൊക്കെ ഏറെ പ്രധാനമാണ്.
ദുരന്തം കഴിയുകയും അതുയർത്തുന്ന പൊടിപടലങ്ങൾ ശമിച്ചു തുടങ്ങുകയും ചെയ്യുമ്പോൾ, രോഗശാന്തിയുടെയും വീണ്ടെടുക്കലിൻ്റെയും പ്രവർത്തനത്തിന് കാരുണ്യത്തിന്റെയും പ്രായോഗികതയുടെയും ഒരു താളം ആവശ്യമാണ്. മരുന്നും മന്ത്രവും കേൾക്കലും സംസാരവും മാത്രം പോര. (ഇതൊന്നും വേണ്ട എന്നല്ല). മനശ്ശാസ്ത്രപരമായ പിന്തുണയിലൂടെയും സാമൂഹ്യ പുനർനിർമ്മാണത്തിലൂടെയും ദീർഘകാല വീണ്ടെടുക്കൽ പരിപോഷിപ്പിക്കുന്നതോടൊപ്പം കുടിയൊഴിപ്പിക്കപ്പെട്ട കുടുംബങ്ങളുടെ അടിയന്തിര ആവശ്യങ്ങളായ വിദ്യാഭ്യാസം, തൊഴിൽ, സംഘർഷ ദൂരീകരണം, അവകാശ സംരക്ഷണം തുടങ്ങിയ കാര്യങ്ങളെ അഭിസംബോധന ചെയ്യേണ്ടതുമുണ്ട്.
മാനസികാരോഗ്യ സംരക്ഷണത്തിനായുള്ള ശ്രമങ്ങൾ തുടരുന്നതും നിക്ഷേപിക്കുന്നതും ആഘാതത്തെക്കുറിച്ചുള്ള തിരിച്ചറിവോടുകൂടിയ പരിചരണം (ട്രോമ-ഇൻഫോർമഡ് കെയർ) വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നതും പ്രകൃതിദുരന്തങ്ങൾ ഉണ്ടാക്കുന്ന അദൃശ്യമായ മുറിവുകൾ പരിഹരിക്കാൻ സഹായിക്കുന്നു. ബാക്കിയുള്ള അവശിഷ്ടങ്ങളിൽ നിന്ന് ഉയിർത്തെഴുന്നേൽക്കാനും പ്രകൃതിയുടെ ശക്തിയെ ബഹുമാനിക്കുന്ന ഒരു ഭാവിതലമുറയെ രൂപപ്പെടുത്താനും സാധിച്ചാൽ മാത്രമേ നമ്മുടെ ദുരന്തനിവാരണ പരിപാടികൾ ഫലവത്താവുകയുള്ളൂ.
ഇതിനെല്ലാമിടയിൽ, പ്രകൃതിയുടെ ഹൃദയത്തിൽ നിന്നും നിശബ്ദമായി മുഴങ്ങുന്ന ഒരു നിലവിളിയുണ്ട്. അത് കേൾക്കാനും അതിനനുസരിച്ച് പ്രവർത്തിക്കാനും പരിപോഷിപ്പിക്കാനും സംരക്ഷിക്കാനും നാം തീരുമാനിച്ചാൽ, ഒരുപക്ഷേ ഭൂമി ക്ഷമിച്ചേക്കും. കൊടുങ്കാറ്റുകൾ അവസാനിക്കും, തിരമാലകൾ അടങ്ങിയേക്കും, ഉരുണ്ടിറങ്ങി വരുന്ന മണ്ണും പാറക്കെട്ടുകളും നിശ്ചലമായേക്കാം. വീണ്ടും നീലാകാശങ്ങളും പച്ചത്തുരുത്തുകളും നിറഞ്ഞ, സ്വപ്നങ്ങൾ നിറഞ്ഞ ഭൂമി നമുക്ക് സ്വന്തമാകും.
പരിപോഷിപ്പിക്കുന്നതിനും ഈ പരസ്പരബന്ധം മനസ്സിലാക്കേണ്ടത് അത്യന്താപേക്ഷിതമാണ്. കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനം ഉത്കണ്ഠ, വിഷാദം, പോസ്റ്റ് ട്രോമാറ്റിക് സ്ട്രെസ് ഡിസോർഡർ (പിടിഎസ്ഡി) തുടങ്ങിയ മാനസികാരോഗ്യപ്രശ്നങ്ങൾ വർദ്ധിപ്പിക്കും. ചുഴലിക്കൊടുങ്കാറ്റുകളും കാട്ടുതീയും വരൾച്ചയും പ്രളയവും ഉരുൾപൊട്ടലും എന്നിങ്ങനെ കാലാവസ്ഥയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട സംഭവങ്ങളുടെ വൈകാരിക പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ കുട്ടികൾ, സ്ത്രീകൾ, പ്രായമായവർ, മുൻപേ മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങളുള്ളവർ എന്നിവരുൾപ്പെടെ ദുർബലരായ ജനസംഖ്യയ്ക്ക് പ്രത്യേകിച്ചും വിനാശകരമാണ്. കൂടാതെ, കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അനിശ്ചിതത്വവും പ്രതീക്ഷയില്ലായ്മയും ഉത്കണ്ഠയുടെയും നിരാശയുടെയും വികാരങ്ങൾക്ക് കാരണമാകും.
പുറമേയുള്ളതും പ്രകൃതിദത്തവും നിർമ്മിതവുമായ ചുറ്റുപാടുകൾ ഉൾപ്പെടെയുള്ള ഭൗതിക അന്തരീക്ഷം മാനസികാരോഗ്യത്തെ വ്യത്യസ്തമായ രീതികളിലാണ് സ്വാധീനിക്കുന്നത്. പാർക്കുകളും വനങ്ങളും പോലുള്ള ഹരിതാഭയാർന്ന ഇടങ്ങളുമായി സമ്പർക്കം പുലർത്തുന്നത് മാനസികസമ്മർദ്ദനില കുറയ്ക്കുവാനും മെച്ചപ്പെട്ട മാനസികാവസ്ഥ സൃഷ്ടിക്കാനും കൂടുതൽ നിയന്ത്രണമുള്ള വൈകാരികാവസ്ഥകൾ കൈവരിക്കാനും കൂടുതൽ നല്ല ധിഷണാപ്രവർത്തനങ്ങൾ കാഴ്ച വെയ്ക്കാനും നമ്മെ സഹായിക്കും.
ഉത്കണ്ഠയുടെയും വിഷാദത്തിന്റെയും ലക്ഷണങ്ങളെ ലഘൂകരിക്കാൻ കഴിയുന്ന പുനരുജ്ജീവനാനുഭവങ്ങൾ പ്രദാനം ചെയ്യാൻ പ്രകൃതി പരിതസ്ഥിതികൾക്ക് സാധിക്കും. ഉദാഹരണത്തിന്, പരിമിതമായ പ്രകൃതിദത്ത പ്രദേശങ്ങളുള്ള നഗര ക്രമീകരണങ്ങളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ ധാരാളം ഹരിത ഇടമുള്ള പ്രദേശങ്ങളിൽ താമസിക്കുന്ന വ്യക്തികൾക്ക് മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങളുടെ നിരക്ക് കുറവാണെന്ന് പഠനങ്ങൾ തെളിയിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഇത് തന്നെയാണ് വിനോദ സഞ്ചാരകേന്ദ്രങ്ങളിലേക്ക് പലപ്പോഴും നമ്മെ ആകർഷിക്കുന്നത്. എന്നാൽ നമ്മുടെ ആഹ്ളാദാരവങ്ങൾക്ക് പിന്നിൽ നാമറിയാതെ നാം ആ പ്രകൃതിയെ നമുക്കിഷ്ടപ്പെട്ട രീതിയിൽ നാഗരികമാക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നു. പ്രണയിക്കുന്നവരുടെ ജീവിതം കമിതാക്കൾ തന്നെ ദുസ്സഹമാക്കുന്നതുപോലെ, നാം ആഗ്രഹിച്ചു താമസിക്കാൻ പോകുന്ന സ്ഥലങ്ങൾ നാം തന്നെ നഗരവത്ക്കരിക്കുന്നു. വനങ്ങൾ നശിപ്പിക്കുകയും അവയുടെ കാലാതീതമായ സൗന്ദര്യം ജീവനില്ലാത്ത കോൺക്രീറ്റ് മതിലുകൾക്കായി വിൽക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പുരോഗതിക്കായുള്ള, ആഹ്ലാദാരവങ്ങൾക്കായുള്ള നമ്മുടെ ആസക്തിയിൽ, പ്രകൃതിയുടെ അതിലോലമായ ഐക്യത്തിന് നാം ഭംഗം
വരുത്തുകയും പകരം തണുത്തു വിറങ്ങലിച്ച കൃത്രിമഘടനകൾ സ്ഥാപിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. നാം പണിയുന്ന മാളികകൾ നമ്മുടെ അഭിലാഷങ്ങളുടെ സ്മാരകമായി നമ്മുടെ തന്നെ ജീവിതത്തിൽ കരിനിഴൽ വീഴ്ത്തുന്നു. അവിടെ നിന്നും മൃതിയുടെ കാട്ടുതീ അനിയന്ത്രിതമായി പടരുകയും അവയുടെ പാതയിലെ എല്ലാറ്റിനെയും വിഴുങ്ങുകയും ചെയ്യുന്നു. ഉരുൾപൊട്ടലുകളും ഭൂകമ്പങ്ങളും ദുർബലമായ ഭൂമിയുടെ പുറംതോടിലൂടെ കീറിമുറിച്ചു പായുകയും നമ്മുടെ വിഡ്ഢിത്തത്തിന്റെ ആഴങ്ങൾ വെളിപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു.
ഉയർന്ന ജനസാന്ദ്രത, ശബ്ദ മലിനീകരണം, പരിമിതമായ ഹരിത മേഖലകൾ എന്നിവയുള്ള നഗര പരിതസ്ഥിതികൾ മാനസികാരോഗ്യ വെല്ലുവിളികൾക്ക് കൂടുതലായി കാരണമാകും. നിരന്തരമായ ഇന്ദ്രിയ ഉത്തേജനവും സ്വാഭാവിക വിശ്രമത്തിന്റെ അഭാവവും മാനസിക സമ്മർദ്ദം അമിതമായി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനും മാനസികരോഗാവസ്ഥകളുടെ അപകടസാധ്യത വർദ്ധിക്കുന്നതിനും കാരണമാകും. മാത്രമല്ല, വായു മലിനീകരണം, പാരിസ്ഥിതിക അപകടങ്ങളുമായുള്ള സമ്പർക്കം തുടങ്ങിയ ഘടകങ്ങൾ മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങൾ കൂടുതൽ വർദ്ധിക്കാൻ കാരണമാകുന്നു.
മനസ്സുണർത്തുന്ന കുടുംബബന്ധങ്ങൾ, നമ്മുടെ അഗാധമായ ഭയമോഹങ്ങളെ പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്ന കണ്ണാടിയായ സമൂഹം, സമ്പദ് വ്യവസ്ഥയുടെ വേലിയേറ്റങ്ങൾ എന്നിവയ്ക്ക് സാന്ത്വനവും ആഴമേറിയ മുറിവുകളും നൽകാനാകും. അതിന്റെ ഉയർച്ചയും താഴ്ചയും ഒഴുക്കും നിശ്ചലതയും നമ്മുടെ മാനസിക ഭൂപ്രകൃതിയുടെ രൂപരേഖകളെ അടയാളപ്പെടുത്തുന്നു. പോസിറ്റീവ് ആയ കുടുംബസാമൂഹ്യബന്ധങ്ങളും പിന്തുണാശൃംഖലകളും മാനസികാരോഗ്യപ്രശ്നങ്ങൾക്കെതിരായ സംരക്ഷണ ഘടകങ്ങളായി പ്രവർത്തിക്കും. നേരെമറിച്ച്, സാമൂഹികമായ ഒറ്റപ്പെടൽ, വിവേചനം, സാമ്പത്തിക പോരായ്മകൾ എന്നിവ മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങൾക്കുള്ള സാധ്യത വർദ്ധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യും. സാമ്പത്തിക ബുദ്ധിമുട്ടുകൾ, അടിസ്ഥാന ആവശ്യങ്ങൾ നിറവേറ്റാൻ പാടുപെടുകയും കടവും അനിശ്ചിതത്വവും അനുഭവിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന വ്യക്തികളെ വിട്ടുമാറാത്ത മാനസിക സമ്മർദ്ദം, ഉത്കണ്ഠ, വിഷാദം എന്നിവയിലേക്ക് നയിച്ചേക്കാം.
ജാതി, മത, ലൈംഗിക ആഭിമുഖ്യം എന്നിവയെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള വിവേചനം വിഷാദം, ഉത്കണ്ഠ, ലഹരിവസ്തുക്കളുടെ ദുരുപയോഗം എന്നിവയുൾപ്പെടെ ഗണ്യമായ വൈകാരിക ക്ലേശം, ആഘാതം, മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയ്ക്ക് കാരണമാകും. ഏകാന്തതയും സാമൂഹിക ഒറ്റപ്പെടലും വിഷാദം, ഉത്കണ്ഠ, പൊരുത്തപ്പെടൽ പ്രശ്നങ്ങൾ എന്നിവയുൾപ്പെടെയുള്ള മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങൾക്കുള്ള സാധ്യത വർദ്ധിപ്പിക്കും. സാമ്പത്തിക ബുദ്ധിമുട്ടുകൾ, വിവേചനം, ഏകാന്തത എന്നിവ നിരാശാബോധത്തിലേക്കും ആത്മാഭിമാനം ക്ഷയിക്കുന്നതിലേക്കും ലക്ഷ്യബോധം കുറയുന്നതിലേക്കും നയിച്ചേക്കാം.
ഉദാഹരണത്തിന്, ദാരിദ്ര്യവും തൊഴിലില്ലായ്മയും നേരിടുന്ന വ്യക്തികൾക്ക് സാമ്പത്തിക പ്രശ്നങ്ങൾ, വിഭവങ്ങളുടെ പരിമിതമായ ലഭ്യത, സാമൂഹികമായ വിവേചനം എന്നിവ കാരണം മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങൾ ഉണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യത കൂടുതലാണ്. മാനസികാരോഗ്യത്തിന്റെ ഈ സാമൂഹികനിർണ്ണയ ഘടകങ്ങളെ അഭിസംബോധന ചെയ്യുന്നതിന് സാമ്പത്തികസ്ഥിരത, സമൂഹത്തിലേക്കുള്ള ഇഴുകിച്ചേരൽ, മാനസികാരോഗ്യ സേവനങ്ങളുടെ ലഭ്യത എന്നിവ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്ന നയങ്ങൾ ഉൾപ്പെടെ ബഹുമുഖ സമീപനം ആവശ്യമാണ്.
ദാരിദ്ര്യം അല്ലെങ്കിൽ നഗരജീവിതസാഹചര്യങ്ങൾ പോലുള്ള പാരിസ്ഥിതികസമ്മർദ്ദങ്ങളുടെ ഫലമായി ഉണ്ടാകുന്ന വിട്ടുമാറാത്ത സമ്മർദ്ദം മാനസികാരോഗ്യത്തെ ബാധിക്കുന്ന ന്യൂറോബയോളജിക്കൽ മാറ്റങ്ങളിലേക്ക് നയിച്ചേക്കാം. ഉദാഹരണത്തിന്, കോർട്ടിസോൾ പോലുള്ള സ്ട്രെസ് ഹോർമോണുകളുമായി ദീർഘനേരം സമ്പർക്കം പുലർത്തുന്നത് തലച്ചോറിന്റെ പ്രവർത്തനത്തെ മാറ്റുകയും മാനസികവൈകല്യങ്ങൾ ഉണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യത വർദ്ധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യും.
നമ്മുടെ ജീനുകളും നമുക്ക് ചുറ്റുമുള്ള ലോകവും തമ്മിലുള്ള അതിലോലമായ പരസ്പരബന്ധത്തിന് നമ്മുടെ മനസ്സിന്റെ ഭൂപ്രകൃതിയെ രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിൽ വലിയൊരു പങ്കുണ്ട്. മരുഭൂമിയിലെ വിത്തുകൾ പോലെ ഉറങ്ങുന്ന ജനിതക പ്രവണതകളെ, പാരിസ്ഥിതിക അസ്വസ്ഥതകൾക്ക് ഉദ്ദീപിപ്പിക്കാനാകും.. എപ്പിജെനെറ്റിക്സിന്റെ നിശ്ശബ്ദമായ ഒരു കൈക്ക് നമ്മുടെ ആന്തരികലോകത്തെ രൂപപ്പെടുത്തുവാൻ സാധിക്കും. അദൃശ്യവും നിഗൂഢവുമായ ആധുനികലോകത്തിന്റെ വിഷങ്ങൾ നമ്മുടെ ജനിതക പാരമ്പര്യത്തിന്റെ ആഴങ്ങളെ ഇളക്കിവിടുകയും പൂർവ്വികരുടെ ദുർബലതകളുടെ പ്രതിധ്വനികൾ പെരുപ്പിച്ചു കേൾപ്പിക്കുകയും ചെയ്യും.
കേന്ദ്രനാഡീവ്യവസ്ഥയെയും ദഹനനാളത്തെയും ബന്ധിപ്പിക്കുന്ന സങ്കീർണ്ണമായ ആശയവിനിമയ ശൃംഖലയായ കുടൽ-മസ്തിഷ്ക അച്ചുതണ്ട്, നമ്മുടെ മാനസികവും ശാരീരികവുമായ ക്ഷേമത്തിൽ പരിസ്ഥിതി അതിന്റെ സ്വാധീനം ചെലുത്തുന്നതിന്റെ ഒരു സുപ്രധാന ചാലകമായി വർത്തിക്കുന്നു. സംസ്കരിച്ച ഭക്ഷണങ്ങൾ, മലിനീകരണം, വിട്ടുമാറാത്ത സമ്മർദ്ദം എന്നിവയാൽ നിറഞ്ഞ ഒരു തടസ്സപ്പെട്ട അന്തരീക്ഷം ഡിസ്ബയോസിസിലേക്ക് നയിച്ചേക്കാം . തലച്ചോറിലേക്ക് ദുരിത സിഗ്നലുകൾ അയയ്ക്കുന്ന ഒരു മൈക്രോബിയൽ അസന്തുലിതാവസ്ഥ, ഉത്കണ്ഠ, വിഷാദം, വൈജ്ഞാനിക തകർച്ച തുടങ്ങിയ അവസ്ഥകൾക്ക് കാരണമാകുന്നു. തലച്ചോറിന് കുടലിന്റെ പ്രവർത്തനത്തിൽ മാറ്റം വരുത്താൻ കഴിയും. മറിച്ചും. ഇത് ആരോഗ്യപ്രശ്നങ്ങൾ വർദ്ധിപ്പിക്കുന്ന ഒരു ഫീഡ്ബാക്ക് ലൂപ്പ് സൃഷ്ടിക്കുന്നു. മനസ്സിനും കുടലിനും ചുറ്റുമുള്ള ലോകത്തിനും ഇടയിലുള്ള ഈ സങ്കീർണ്ണമായ നൃത്തത്തിൽ, നമ്മുടെ ആന്തരിക സന്തുലിതാവസ്ഥയെ അഗാധമായ രീതിയിൽ രൂപപ്പെടുത്താൻ കഴിവുള്ള ഒരു ശക്തിയായി പരിസ്ഥിതി ഉയർന്നുവരുന്നു.
കൂടാതെ, കുറ്റകൃത്യങ്ങളും സാമൂഹികഅസ്ഥിരതകളും പോലുള്ള സംഭവങ്ങളും പാരിസ്ഥിതിക സമ്മർദ്ദങ്ങളുടെ ആഘാതം വർദ്ധിപ്പിക്കും. നിസ്സഹായതയുടെയും ഉത്കണ്ഠയുടെയും വികാരങ്ങൾക്ക് ഇത് കാരണമാകും. ഇവയുമായി പൊരുത്തപ്പെടാനുള്ള സംവിധാനങ്ങൾ വർദ്ധിപ്പിക്കുകയും മൈൻഡ്ഫുൾനെസ്, കോഗ്നിറ്റീവ്-ബിഹേവിയറൽ തെറാപ്പി തുടങ്ങിയ മനശ്ശാസ്ത്രപരമായ ഇടപെടലുകളിലൂടെ മാനസിക പ്രതിരോധശേഷി വളർത്തുകയും ചെയ്യുന്നത് പാരിസ്ഥിതിക വെല്ലുവിളികളിലൂടെ കൂടുതൽ ഫലപ്രദമായി കടന്നുപോകാൻ വ്യക്തികളെ സഹായിക്കും.
നഗരാസൂത്രണത്തിൽ ഹരിത ഇടങ്ങൾ ഉൾപ്പെടുത്തുന്നത് മാനസികാരോഗ്യം പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിനുള്ള നിർണായക തന്ത്രമാണ്. ഉദ്യാനങ്ങളും കളിസ്ഥലങ്ങളും സാമൂഹ്യാരാമങ്ങളും പ്രകൃതിദത്ത പ്രദേശങ്ങളും ഉൾപ്പെടുന്ന പരിസ്ഥിതികൾ രൂപകൽപ്പന ചെയ്യുന്നതിൽ നിന്ന് നഗരങ്ങൾക്കും സമൂഹങ്ങൾക്കും പ്രയോജനം നേടാൻ കഴിയും. മെച്ചപ്പെട്ട
മാനസികക്ഷേമത്തിന് ഇതെല്ലാം കാരണമാകുന്നു. ഹരിതമേൽക്കൂരകളും നഗരവനങ്ങളും പോലുള്ള ഹരിതാഭയേറിയ അടിസ്ഥാന സൗകര്യങ്ങൾ നടപ്പാക്കുന്നത് വായുവിന്റെ ഗുണനിലവാരം മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നതിലൂടെയും ശാന്തമായ അന്തരീക്ഷം നൽകുന്നതിലൂടെയും മാനസികാരോഗ്യ ഫലങ്ങൾ വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിന് സഹായിക്കും. എന്നാൽ അമിതമായാൽ അമൃതും വിഷം എന്നപോലെ ഇവയൊക്കെ നടക്കേണ്ടത് നിയന്ത്രിതമായ അളവിൽ, പരിസ്ഥിതി വിദഗ്ദ്ധരുടെ നിർദ്ദേശപ്രകാരം മാത്രമാകണം.
മാനസികാരോഗ്യം പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിന് സാമൂഹികപിന്തുണയും സാമൂഹിക ഇടപെടലും പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കേണ്ടത് അത്യാവശ്യമാണ്. സാമൂഹിക ഇടപെടലുകൾ, സമൂഹത്തിന്റെ പങ്കാളിത്തം, പിന്തുണാ ശൃംഖലകൾ എന്നിവ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്ന പരിപാടികൾ സാമൂഹിക ഒറ്റപ്പെടലിന്റെ ഫലങ്ങൾ ലഘൂകരിക്കാനും വ്യക്തികൾക്ക് സ്വന്തമാണെന്ന ബോധം നൽകാനും സഹായിക്കും. സാമൂഹികാരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, പിന്തുണാ ഗ്രൂപ്പുകൾ, സാമൂഹിക പ്രവർത്തനങ്ങൾ തുടങ്ങിയ സംരംഭങ്ങൾ വ്യക്തികൾക്ക് അർത്ഥവത്തായ ബന്ധങ്ങൾ കെട്ടിപ്പടുക്കാനുള്ള അവസരങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കും.
സാമ്പത്തിക സ്ഥിരത, വിദ്യാഭ്യാസം, ആരോഗ്യപരിപാലനം എന്നിവ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്ന നയങ്ങളിലൂടെ മാനസികാരോഗ്യത്തിന്റെ സാമൂഹിക നിർണ്ണയഘടകങ്ങളെ അഭിസംബോധന ചെയ്യുന്നത് അസമത്വങ്ങൾ
കുറയ്ക്കുന്നതിനും മൊത്തത്തിലുള്ള മാനസികക്ഷേമം മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നതിനും സഹായിക്കും. സാമൂഹിക സുരക്ഷാ സംഘങ്ങളും പിന്തുണാ സംവിധാനങ്ങളും വ്യക്തികളെ പാരിസ്ഥിതിക സമ്മർദ്ദങ്ങളെ നേരിടാനും അവരുടെ വീണ്ടെടുക്കൽ വർദ്ധിപ്പിക്കാനും സഹായിക്കും.
പാരിസ്ഥിതിക ദുരന്തങ്ങളുടെ പശ്ചാത്തലത്തിൽ മാനസികാരോഗ്യ പിന്തുണ നൽകുന്നത് ദുരിതബാധിതരായ വ്യക്തികളിലെ മാനസിക ആഘാതം പരിഹരിക്കുന്നതിന് നിർണായകമാണ്. ദുരന്തങ്ങളിലൂടെ നഷ്ടപ്പെട്ട ജീവിതം വീണ്ടെടുക്കലുമായി ബന്ധപ്പെട്ട വൈകാരികവും മനശ്ശാസ്ത്രപരവുമായ വെല്ലുവിളികളെ നേരിടാൻ വ്യക്തികളെ സഹായിക്കുന്നതിന് മാനസികാരോഗ്യ സേവനങ്ങളും വിഭവങ്ങളും അടിയന്തര പ്രതികരണ പദ്ധതികളിൽ ഉൾപ്പെടുത്തണം. അത് മാത്രം പോരാ. മറ്റ് ആരോഗ്യ സേവനങ്ങൾ നിലച്ചതിന് ശേഷവും മാനസികാരോഗ്യ സേവനങ്ങൾ തുടർച്ചയായി നാം നൽകേണ്ടി വരും.
കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനം പ്രത്യക്ഷമായും പരോക്ഷമായും മാനസികാരോഗ്യത്തിന് കാര്യമായ വെല്ലുവിളികൾ ഉയർത്തുന്നു. ഉഷ്ണതരംഗങ്ങളും ചുഴലിക്കാറ്റും പ്രളയവും പേമാരിയും ഉരുൾപൊട്ടലും അടങ്ങിയ തീവ്ര കാലാവസ്ഥാ സംഭവങ്ങളുടെ വർദ്ധിച്ചുവരുന്ന ആവൃത്തിയും തീവ്രതയും സമ്മർദ്ദം, ഉത്കണ്ഠ, ലഹരി ദുരുപയോഗം, പോസ്റ്റ് ട്രോമാറ്റിക് സ്ട്രെസ്സ് രോഗാവസ്ഥ, വിഷാദരോഗം, ആത്മഹത്യാപ്രവണത തുടങ്ങിയ മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങൾക്ക് കാരണമാകും. പലപ്പോഴും ഈ പ്രശ്നങ്ങൾ ദീർഘകാലാടിസ്ഥാനത്തിൽ തന്നെ തുടരുകയും ചെയ്യും. ഉറക്കവും ഉണർവ്വും
ഒരുപോലെ ദുസ്സഹമാക്കുന്ന അനുഭവങ്ങളാണ് ഇവ സൃഷ്ടിക്കുന്നത്. കൂടാതെ, കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനത്തിന്റെ വിശാലമായ പ്രത്യാഘാതങ്ങളായ കുടിയൊഴിപ്പിക്കൽ, ഉപജീവനമാർഗം നഷ്ടപ്പെടൽ എന്നിവ മാനസികാരോഗ്യ പ്രശ്നങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കുകയോ ഉള്ളവയുടെ തീവ്രത വർദ്ധിപ്പിക്കുകയോ ചെയ്യും.
കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനത്തിന്റെ മാനസികാരോഗ്യ പ്രത്യാഘാതങ്ങളെ അഭിസംബോധന ചെയ്യുന്നതിന് കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനം ലഘൂകരിക്കുക, സാമൂഹിക പുനരുജ്ജീവനം വർദ്ധിപ്പിക്കുക, മാനസികാരോഗ്യ പിന്തുണ നൽകുക എന്നിവ ഉൾപ്പെടുന്ന സമഗ്രമായ സമീപനം ആവശ്യമാണ്. സാമൂഹികാധിഷ്ഠിത പൊരുത്തപ്പെടൽ പരിപാടികൾ, മാനസികാരോഗ്യ ബോധവൽക്കരണ പ്രവർത്തനങ്ങൾ തുടങ്ങിയ മാർഗ്ഗങ്ങൾ കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട മാനസിക വെല്ലുവിളികളിലൂടെ കടന്നുപോകാൻ വ്യക്തികളെയും സമൂഹത്തെയും സഹായിക്കും. ഇതിനുള്ള പ്രധാനപ്പെട്ട ബുദ്ധിമുട്ട് അതിവേഗത്തിലുള്ള പുനർനിർമാണത്തിനും കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനത്തെ ചെറുക്കാനും സംസ്ഥാനം നടപ്പിലാക്കുന്ന പ്രവർത്തനങ്ങൾ സുഗമമായി നടത്തണമെങ്കിൽ അതിന് വലിയൊരു സാമ്പത്തിക പിന്തുണ ആവശ്യമാണ് എന്നതാണ്. ഇതിനായി ദേശീയതലത്തിൽ തന്നെയുള്ള സംരംഭങ്ങൾ ആലോചിക്കേണ്ടി വരും.
പരിസ്ഥിതിയും മാനസികാരോഗ്യവും തമ്മിലുള്ള ബന്ധം സങ്കീർണ്ണവും ബഹുമുഖവുമാണ്, അതിൽ ശാരീരികവും സാമൂഹികവും മനശ്ശാസ്ത്രപരവുമായ ഘടകങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള ഇടപെടലുകൾ ഉൾപ്പെടുന്നു. മാനസിക ക്ഷേമം പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിനും മാനസികാരോഗ്യ വെല്ലുവിളികളെ അഭിസംബോധന ചെയ്യുന്നതിനും ഫലപ്രദമായ മാർഗ്ഗങ്ങൾ വികസിപ്പിക്കുന്നതിന് ഈ ബന്ധങ്ങൾ മനസ്സിലാക്കേണ്ടത് അത്യാവശ്യമാണ്. നഗരാസൂത്രണത്തിൽ ഹരിതവനികകൾ ഉൾപ്പെടുത്തുന്നതിലൂടെയും അതിനായുള്ള സാമൂഹിക പിന്തുണ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിലൂടെയും പാരിസ്ഥിതിക ദുരന്തങ്ങളുടെയും കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനത്തിന്റെയും പ്രത്യാഘാതങ്ങളെ ചെറുത്തു നിൽക്കാനും ജീവിതനിലവാരം ഉയർത്താനും നമുക്ക് കഴിയും. പരിസ്ഥിതിയും മാനസികാരോഗ്യവും തമ്മിലുള്ള ബന്ധം വെളിച്ചം വീശുന്ന ഗവേഷണം തുടരുമ്പോൾ, ഈ ഘടകങ്ങളെ അഭിസംബോധന ചെയ്യുന്നതിനും ആരോഗ്യകരവും കൂടുതൽ ഊർജ്ജസ്വലവുമായ ഒരു സമൂഹത്തെ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിനുമുള്ള ഇടപെടലുകൾക്ക് മുൻഗണന നൽകേണ്ടത് നിർണായകമാണ്.
പ്രകൃതിയുടെ രോഷത്തിൻ്റെ പശ്ചാത്തലത്തിൽ, ഭൂപ്രകൃതിക്ക് മുറിവേൽക്കുകയും ജീവിതങ്ങൾ തകരുകയും ചെയ്യുന്ന സാഹചര്യത്തിൽ, പ്രതിരോധത്തിനും നവീകരണത്തിനുമുള്ള വ്യക്തമായ നടപടികൾ വേണ്ടതുണ്ട്. വെള്ളപ്പൊക്കങ്ങളും ഉരുൾപ്പൊട്ടലുകളും ഉണ്ടാകുന്നത് തടയാനുള്ള പ്രതിരോധ നടപടികൾ പ്രകൃതിയുടെ ക്രോധത്തിനെതിരായ നമ്മുടെ കവചമായി വർത്തിക്കുന്നു. എങ്കിലും അതോടൊപ്പം തന്നെ, പൊരുത്തപ്പെടാൻ കഴിയുന്നതും സജ്ജരായതുമായ ഒരു സമൂഹത്തെ വളർത്തിയെടുക്കുന്നതിലാണ് യഥാർത്ഥ നിപുണത സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത്. ദുരന്തത്തെ നേരിടാനുള്ള സാദ്ധ്യതയെക്കുറിച്ച് പൊതുജനങ്ങളെ ബോധവൽക്കരിക്കുക, ദുരന്തങ്ങൾ നേരിടാനുള്ള അടിസ്ഥാന സൗകര്യങ്ങൾ ശക്തിപ്പെടുത്തുക, ശാസ്ത്രീയ നവീകരണത്തോടെ പ്രാദേശിക അറിവുകൾ കൂട്ടിച്ചേർക്കുക എന്നിവയൊക്കെ ഏറെ പ്രധാനമാണ്.
ദുരന്തം കഴിയുകയും അതുയർത്തുന്ന പൊടിപടലങ്ങൾ ശമിച്ചു തുടങ്ങുകയും ചെയ്യുമ്പോൾ, രോഗശാന്തിയുടെയും വീണ്ടെടുക്കലിൻ്റെയും പ്രവർത്തനത്തിന് കാരുണ്യത്തിന്റെയും പ്രായോഗികതയുടെയും ഒരു താളം ആവശ്യമാണ്. മരുന്നും മന്ത്രവും കേൾക്കലും സംസാരവും മാത്രം പോര. (ഇതൊന്നും വേണ്ട എന്നല്ല). മനശ്ശാസ്ത്രപരമായ പിന്തുണയിലൂടെയും സാമൂഹ്യ പുനർനിർമ്മാണത്തിലൂടെയും ദീർഘകാല വീണ്ടെടുക്കൽ പരിപോഷിപ്പിക്കുന്നതോടൊപ്പം കുടിയൊഴിപ്പിക്കപ്പെട്ട കുടുംബങ്ങളുടെ അടിയന്തിര ആവശ്യങ്ങളായ വിദ്യാഭ്യാസം, തൊഴിൽ, സംഘർഷ ദൂരീകരണം, അവകാശ സംരക്ഷണം തുടങ്ങിയ കാര്യങ്ങളെ അഭിസംബോധന ചെയ്യേണ്ടതുമുണ്ട്.
മാനസികാരോഗ്യ സംരക്ഷണത്തിനായുള്ള ശ്രമങ്ങൾ തുടരുന്നതും നിക്ഷേപിക്കുന്നതും ആഘാതത്തെക്കുറിച്ചുള്ള തിരിച്ചറിവോടുകൂടിയ പരിചരണം (ട്രോമ-ഇൻഫോർമഡ് കെയർ) വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നതും പ്രകൃതിദുരന്തങ്ങൾ ഉണ്ടാക്കുന്ന അദൃശ്യമായ മുറിവുകൾ പരിഹരിക്കാൻ സഹായിക്കുന്നു. ബാക്കിയുള്ള അവശിഷ്ടങ്ങളിൽ നിന്ന് ഉയിർത്തെഴുന്നേൽക്കാനും പ്രകൃതിയുടെ ശക്തിയെ ബഹുമാനിക്കുന്ന ഒരു ഭാവിതലമുറയെ രൂപപ്പെടുത്താനും സാധിച്ചാൽ മാത്രമേ നമ്മുടെ ദുരന്തനിവാരണ പരിപാടികൾ ഫലവത്താവുകയുള്ളൂ.
ഇതിനെല്ലാമിടയിൽ, പ്രകൃതിയുടെ ഹൃദയത്തിൽ നിന്നും നിശബ്ദമായി മുഴങ്ങുന്ന ഒരു നിലവിളിയുണ്ട്. അത് കേൾക്കാനും അതിനനുസരിച്ച് പ്രവർത്തിക്കാനും പരിപോഷിപ്പിക്കാനും സംരക്ഷിക്കാനും നാം തീരുമാനിച്ചാൽ, ഒരുപക്ഷേ ഭൂമി ക്ഷമിച്ചേക്കും. കൊടുങ്കാറ്റുകൾ അവസാനിക്കും, തിരമാലകൾ അടങ്ങിയേക്കും, ഉരുണ്ടിറങ്ങി വരുന്ന മണ്ണും പാറക്കെട്ടുകളും നിശ്ചലമായേക്കാം. വീണ്ടും നീലാകാശങ്ങളും പച്ചത്തുരുത്തുകളും നിറഞ്ഞ, സ്വപ്നങ്ങൾ നിറഞ്ഞ ഭൂമി നമുക്ക് സ്വന്തമാകും.