ശാസ്ത്രമലയാളം
ഡോ.സോണിയ ജോർജ്
ക്ലാസിക്കൽ കണ്ടീഷനിംഗ്
ഇവാൻ പാവ്‌ലോവ് ആദ്യമായി ആവിഷ്‌കരിച്ച മനഃശാസ്ത്രത്തിലെ ഒരു അടിസ്ഥാന ആശയമാണിത്. 19-ആം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ അവസാനത്തിൽ, നായകളെ ഉപയോഗിച്ചുള്ള പരീക്ഷണങ്ങളിലൂടെയാണ് അദ്ദേഹം ഇതു രൂപീകരിക്കുന്നത്. ക്ലാസിക്കൽ കണ്ടീഷനിംഗ് എന്നത് സംബന്ധത്തിലൂടെയുള്ള,അസോസിയേഷനിലൂടെയുള്ള ഒരു തരം പഠനത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു,
പാവ്‌ലോവിൻ്റെ ഭക്ഷണസംബന്ധിയായ പരീക്ഷണം ശ്രദ്ധേയമാണ്. ഭക്ഷണം മുന്നിൽ വയ്ക്കുമ്പോൾ സ്വാഭാവികമായും നായകളിൽ ഉമിനീർ ഉണ്ടാകുന്നു. ഒരു മണി വെറുതെ മുഴങ്ങുന്നത് ഉമിനീർ പുറപ്പെടുവിക്കുന്നില്ല. എന്നാൽ, ഭക്ഷണത്തിൻ്റെ ഒപ്പം മണിമുഴക്കുകയും അതു ആവർത്തിച്ചു മുഴക്കുകയും ചെയ്യുമ്പോൾ വ്യത്യസ്ത ഫലം കിട്ടുന്നു.ഭക്ഷണം ഇല്ലാതെ മണി മാത്രം മുഴക്കുമ്പോൾ നായ ഉമിനീർ പുറപ്പെടുവിക്കാൻ തുടങ്ങുന്നു. മണിയോട് ബന്ധനം ചെയ്യപ്പെട്ട അഥവാ കണ്ടീഷൻ ചെയ്യപ്പെട്ട പ്രതികരണം നേടിയെടുക്കുന്നത് കാണാൻ സാധിക്കും
അതായത് ഒരു നിഷ്പക്ഷചോദനയെ അർത്ഥവത്തായ മറ്റൊരു ചോദനയുമായി ബന്ധപ്പെടുത്തുകയും സമാനമായ പ്രതികരണം നേടാനുള്ള കഴിവ് നേടുകയും ചെയ്യുന്നു.രണ്ട് ഉത്തേജനങ്ങൾ ജോടിയാക്കുന്നതാണ് ക്ലാസിക്കൽ കണ്ടീഷനിംഗിന്റെ കാതൽ.സ്വാഭാവികമായും പ്രതികരണം ഉളവാക്കുന്ന നിഷ്പക്ഷചോദനയും ആദ്യം പ്രതികരണം നൽകാത്തതും ജോടിയാക്കിയതിന് ശേഷം ചെയ്യുന്ന കണ്ടീഷൻ ചെയ്ത ചോദനയും കണ്ടീഷൻ ചെയ്ത പ്രതികരണം വികസിപ്പിക്കുന്നതിലേക്ക് നയിക്കുന്നു.
ഒരു ക്ലാസിക്കൽ കണ്ടീഷനിംഗ് പരീക്ഷണത്തിൽ, മൂന്ന് പ്രധാന ഘടകങ്ങളുണ്ട്: ഉപാധികളില്ലാത്ത ചോദന (Unconditioned Stimulus/UCS), അതായത് മുൻകൂർ പഠിക്കാതെ സ്വാഭാവികമായും പ്രതികരണം ഉണർത്തുന്ന ഒരു ചോദന.UCS-നോടുള്ള യാന്ത്രിക പ്രതികരണമായ ഉപാധികളില്ലാത്ത പ്രതികരണം (Unconditioned Response /UCR).കൂടാതെ കണ്ടീഷൻ ചെയ്ത ചോദന (Conditioned Stimulus/CS). അതായത്, തുടക്കത്തിൽ ഒരു നിഷ്പക്ഷ ചോദന UCS ഉമായി ജോടിയാക്കിയ ശേഷം, ഒരു സോപാധിക പ്രതികരണം ഉണ്ടാകുന്നു.
ഒരു ക്ലാസിക്കൽ കണ്ടീഷനിംഗ് പരീക്ഷണത്തിൽ, ബന്ധങ്ങൾ അഥവാ അസോസിയേഷനുകൾ എങ്ങനെ രൂപപ്പെടുന്നുവെന്നും അതിൻ്റെ ഫലമായി പെരുമാറ്റങ്ങൾ എങ്ങനെ മാറുന്നുവെന്നും നിരീക്ഷിക്കാൻ ഗവേഷകർ ഈ ചോദനകളെ വ്യവസ്ഥാപിതമായി കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നു. ആവർത്തിച്ചുള്ള ജോടിയാക്കലിലൂടെ ഒരു നിഷ്പക്ഷ ചോദന അർത്ഥവത്തായ ചോദനയുമായി എങ്ങനെ ബന്ധപ്പെടുത്താമെന്ന് ഇത് ചിത്രീകരിക്കുന്നു, ഒരു പുതിയ പ്രതികരണം ഏറ്റെടുക്കുന്നതിലേക്ക് എങ്ങനെ നയിക്കുന്നു എന്ന് ഇത് വിശദീകരിക്കുന്നു. കണ്ടീഷൻ ചെയ്ത പ്രതികരണത്തിൻ്റെ ശക്തിയും സ്വഭാവവും ചോദനയുടെ അവതരണങ്ങളുടെ സമയം, UCS-ൻ്റെ തീവ്രത, CS-ഉം UCS-ഉം തമ്മിലുള്ള ജോടിയാക്കലുകളുടെ എണ്ണം തുടങ്ങിയ ഘടകങ്ങളെ ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു.
മൊത്തത്തിൽ, ക്ലാസിക്കൽ കണ്ടീഷനിംഗ് സിദ്ധാന്തം ഉത്തേജകങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള ബന്ധങ്ങൾ പെരുമാറ്റത്തെ എങ്ങനെ സ്വാധീനിക്കുന്നു എന്നതിനെക്കുറിച്ചുള്ള മൂല്യവത്തായ ഉൾക്കാഴ്ചകൾ നൽകുന്നു.
മനുഷ്യൻ്റെ പെരുമാറ്റവും വൈകാരിക പ്രതികരണങ്ങളും മനസ്സിലാക്കുന്നതിന് ക്ലാസിക്കൽ കണ്ടീഷനിംഗിന് ആഴത്തിലുള്ള സ്വാധീനമുണ്ട്. ഭയം, രുചി വെറുപ്പ്, പരസ്യവിദ്യകൾ എന്നിങ്ങനെയുള്ള വിവിധ പ്രതിഭാസങ്ങൾക്ക് ഇത് പ്രസക്തമാകുന്നു. ക്ലാസിക്കൽ കണ്ടീഷനിംഗ് എന്നത് മൃഗങ്ങളിൽ മാത്രം ഒതുങ്ങുന്നില്ല; മനുഷ്യൻ്റെ പഠനം, ഓർമ്മ, വൈകാരികപ്രവർത്തനങ്ങൾ എന്നിവയിലും ഇത് പ്രധാന പങ്ക് വഹിക്കുന്നു. പെരുമാറ്റ രീതികളും ചികിത്സാ ഇടപെടലുകളും വ്യക്തമാക്കുന്ന വിവിധ മേഖലകളിൽ ഇത് വ്യാപകമായി പ്രയോഗിക്കപ്പെടുന്നു.
ക്ലാസിക്കൽ കണ്ടീഷനിംഗിൻ്റെ പ്രയോഗങ്ങൾ താഴെ പറയാം:
ചികിത്സാ രീതികൾ: ക്ലാസിക്കൽ കണ്ടീഷനിംഗ് നിരവധി ചികിത്സാ സാങ്കേതിക വിദ്യകളുടെ അടിസ്ഥാനമാണ്, പ്രത്യേകിച്ച് പെരുമാറ്റ ചികിത്സ. ഭയം, ആസക്തികൾ, ഉത്കണ്ഠാ വൈകല്യങ്ങൾ എന്നിവ ചികിത്സിക്കുന്ന സിസ്റ്റമാറ്റിക് ഡിസെൻസിറ്റൈസേഷൻ, അവേർഷൻ തെറാപ്പി, എക്‌സ്‌പോഷർ തെറാപ്പി തുടങ്ങിയ സാങ്കേതിക വിദ്യകൾക്ലാസിക്കൽ കണ്ടീഷനിംഗ് തത്വങ്ങളെ ഉപയോഗിക്കുന്നു.ഫോബിയകൾക്കും ഉത്കണ്ഠാ രോഗങ്ങൾക്കും ചികിത്സിക്കാൻ ഉപയോഗിക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, ഉയരങ്ങളെ ഭയപ്പെടുന്ന ഒരാൾ എക്‌സ്‌പോഷർ തെറാപ്പിക്ക് വിധേയരായേക്കാം, അവിടെ അവർ റിലാക്‌സേഷൻ ടെക്‌നിക്കുകൾ പരിശീലിക്കുമ്പോൾ നിയന്ത്രിത അന്തരീക്ഷത്തിൽ ഉയരങ്ങളിലേക്ക് ക്രമേണ അവരെ എത്തിക്കുന്നു. കാലക്രമേണ, ഭയത്തിനുപകരം വിശ്രമവുമായി ഉയരങ്ങളെ ബന്ധപ്പെടുത്താൻ വ്യക്തി പഠിക്കുമ്പോൾ ഭയത്തിൻ്റെ പ്രതികരണം കുറയുന്നു.
മയക്കുമരുന്ന് ദുരുപയോഗം പോലുള്ള ഹാനികരമായ പെരുമാറ്റങ്ങളിൽ ഏർപ്പെടുന്നതിൽ നിന്ന് വ്യക്തികളെ പിന്തിരിപ്പിക്കാൻ ക്ലാസിക്കൽ കണ്ടീഷനിംഗ് ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു. ഓക്കാനം ഉളവാക്കുന്ന മരുന്നുകൾ പോലുള്ള അസുഖകരമായ വസ്തുക്കളുമായി ഒരു പദാർത്ഥത്തിൻ്റെ ഉപഭോഗം ജോടിയാക്കുന്നതിലൂടെ, വ്യക്തികൾ പദാർത്ഥത്തോട് വെറുപ്പ് വളർത്തുന്നു.
പരസ്യവും വിപണനവും: പോസിറ്റീവ് വികാരങ്ങളുമായോ അഭികാമ്യമായ ഫലങ്ങളുമായോ ഉൽപ്പന്നങ്ങളെ ബന്ധപ്പെടുത്തുന്നതിന് പരസ്യദാതാക്കൾ പതിവായി ക്ലാസിക്കൽ കണ്ടീഷനിംഗ് ഉപയോഗിക്കുന്നു. പോസിറ്റീവ് വികാരങ്ങൾ ഉണർത്തുന്ന ചോദനകളുമായി അവരുടെ ഉൽപ്പന്നങ്ങൾ ജോടിയാക്കുന്നതിലൂടെ, അനുകൂലമായ ബന്ധങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കാനും ഉപഭോക്തൃ മുൻഗണന വർദ്ധിപ്പിക്കാനും അവർ ലക്ഷ്യമിടുന്നു.
കൊക്കകോള ബ്രാൻഡിനെ ആകർഷകവും അവിസ്മരണീയമായ ലോഗോകളുമായി ബന്ധപ്പെടുത്തി ക്ലാസിക്കൽ കണ്ടീഷനിംഗ് ഫലപ്രദമായി ഉപയോഗിച്ചു. കാലക്രമേണ, ഈ ഉദ്ദീപനങ്ങളുമായുള്ള സമ്പർക്കം പോസിറ്റീവ് വികാരങ്ങളോടും ദാഹത്തോടും ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു, ഈ സൂചനകൾ നേരിടുമ്പോൾ ഉപഭോക്താക്കൾ കൊക്കകോളയെ കൊതിക്കുന്നതിലേക്ക് നയിക്കുന്നു.
വിദ്യാഭ്യാസവും പഠനവും: പഠനം സുഗമമാക്കുന്നതിന് ക്ലാസിക്കൽ കണ്ടീഷനിംഗ് തത്വങ്ങളെ പ്രബോധന തന്ത്രങ്ങളിൽ സംയോജിപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു. വിദ്യാർത്ഥികൾ പഠനത്തിൽ കൂടുതൽ വ്യാപൃതരാകുന്നതിനും ഓർമ്മ വർധിപ്പിക്കുന്നതിനും ഇവ സഹായകമാണ്. മനോഹരമായ അനുഭവങ്ങളുമായി പഠനം ജോടിയാക്കുകയോ പോസിറ്റീവ് റീഇൻഫോഴ്‌സ്‌മെൻ്റ് നൽകുകയോ ചെയ്യുക പോലുള്ള സാങ്കേതിക വിദ്യകൾ അധ്യാപകർ ഉപയോഗിക്കുന്നു.
വേദന കൈകാര്യം ചെയ്യുക (pain management): വേദനയെക്കുറിച്ചുള്ള രോഗികളുടെ ധാരണകൾ മോഡുലേറ്റ് ചെയ്യുന്നതിന് ക്ലാസിക്കൽ കണ്ടീഷനിംഗ് തത്വങ്ങൾ ഉപയോഗിക്കുന്നു. ഡിസ്ട്രാക്ഷൻ തെറാപ്പി, ഗൈഡഡ് ഇമേജറി തുടങ്ങിയ സാങ്കേതിക വിദ്യകൾ വേദനയും അസ്വസ്ഥതയും ലഘൂകരിക്കാൻ കണ്ടീഷൻ ചെയ്ത പ്രതികരണങ്ങൾ ഉപയോഗിക്കുന്നു.
മൃഗപരിശീലനം: മൃഗങ്ങളെ പരിശീലിപ്പിക്കുന്നതിൽ, പ്രത്യേകിച്ച് മൃഗങ്ങളെ പുതിയ സ്വഭാവരീതികൾ പഠിപ്പിക്കുന്നതിനോ നിലവിലുള്ളവ പരിഷ്ക്കരിക്കുന്നതിനോ ക്ലാസിക്കൽ കണ്ടീഷനിംഗ് ഒരു പ്രധാന പങ്ക് വഹിക്കുന്നു. മൃഗങ്ങളുടെ പ്രവർത്തനങ്ങളെ ഫലപ്രദമായി രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിന്, ആവശ്യമുള്ള പെരുമാറ്റങ്ങളെ ശക്തിപ്പെടുത്തുന്ന സാങ്കേതിക വിദ്യകൾ പരിശീലകർ ഉപയോഗിക്കുന്നു.
ആർജ്ജനം (Acquisition)
ഒരു പ്രതികരണത്തോടൊപ്പം ഒരു ചോദനത്തിൻ്റെ ആവർത്തിച്ചുള്ള ജോടിയാക്കൽ വഴിയോ അല്ലെങ്കിൽ ശക്തിപ്പെടുത്തൽ വഴിയോ ഉള്ള പഠനത്തിൻ്റെ പ്രാരംഭ ഘട്ടത്തെ ആർജ്ജനം എന്നത് സൂചിപ്പിക്കുന്നു. ക്ലാസിക്കൽ കണ്ടീഷനിംഗ്, ഓപ്പറന്റ് കണ്ടീഷനിംഗ്, സോഷ്യൽ ലേണിംഗ് തിയറി എന്നിവയുൾപ്പെടെ വിവിധ പഠന സിദ്ധാന്തങ്ങൾക്ക് ഈ പ്രക്രിയ അടിസ്ഥാനപരമാണ്.
ക്ലാസിക്കൽ കണ്ടീഷനിംഗിൽ, ഒരു നിഷ്പക്ഷ ചോദന അർത്ഥവത്തായ മറ്റൊരു ചോദനയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടു തുടങ്ങുമ്പോൾ ആർജ്ജനം സംഭവിക്കുന്നു. ഇത് ഒരു കണ്ടീഷൻ ചെയ്ത പ്രതികരണത്തിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, പാവ് ലോവിൻ്റെ പ്രസിദ്ധമായ പരീക്ഷണത്തിൽ, മണിയുടെ ശബ്ദം (നിഷ്പക്ഷമായ ചോദന) ഭക്ഷണത്തിൻ്റെ അവതരണവുമായി (അർത്ഥവത്തായ ചോദന) ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. മണി കേൾക്കുമ്പോൾ നായ്ക്കൾ ഭക്ഷണം പ്രതീക്ഷിച്ച് ഉമിനീർ (കണ്ടീഷൻ ചെയ്ത പ്രതികരണം) ഉണ്ടാക്കുന്നു.
ഓപ്പറൻ്റ് കണ്ടീഷനിംഗിൽ, ആർജ്ജനം എന്നത് ബലപ്പെടുത്തലിലൂടെ ഒരു സ്വഭാവത്തെ ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നതിനെ കുറിക്കുന്നു. ഒരു പെരുമാറ്റം പ്രതിഫലദായകമായ ഒരു അനന്തരഫലം (പോസിറ്റീവ് റീഇൻഫോഴ്‌സ്‌മെൻ്റ്) ഉണ്ടാക്കുകയോ അല്ലെങ്കിൽ പ്രതികൂലമായ അനന്തരഫലം (നെഗറ്റീവ് റീഇൻഫോഴ്‌സ്‌മെൻ്റ്) നീക്കം ചെയ്യുകയോ ചെയ്യുന്നുണ്ടെങ്കിൽ, സമാനമായ സാഹചര്യങ്ങളിൽ ആ സ്വഭാവം വീണ്ടും ഉണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യത വർദ്ധിക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, ഭക്ഷണ ഗുളികകൾ സ്വീകരിക്കാൻ ലിവർ അമർത്തുന്ന എലി ഭക്ഷണം ലഭിക്കുന്നു എന്ന പോസിറ്റീവ് ഫലം ;കാരണം ലിവർ അമർത്തുന്ന സ്വഭാവത്തിൻ്റെ ആവൃത്തി വർദ്ധിപ്പിക്കും.
സാമൂഹിക പഠന സിദ്ധാന്തത്തിൽ, ആർജ്ജനം എന്നത് മറ്റുള്ളവരുടെ പെരുമാറ്റങ്ങളെ നിരീക്ഷിക്കുകയും അങ്ങനെ അനുകരിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന പ്രക്രിയയെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. മറ്റുള്ളവരുടെ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ അനന്തരഫലങ്ങളും അവർക്ക് ലഭിക്കുന്ന ബലപ്പെടുത്തലും നിരീക്ഷിച്ചുകൊണ്ടാണ് വ്യക്തികൾ പുതിയ സ്വഭാവങ്ങൾ നേടുന്നത്. ഉദാഹരണത്തിന്, കുട്ടികൾ അവരുടെ മാതാപിതാക്കളുടെ സംസാരം നിരീക്ഷിക്കുകയും അനുകരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നതിലൂടെ ഭാഷാ വൈദഗ്ധ്യം നേടിയേക്കാം.
മൊത്തത്തിൽ, മനഃശാസ്ത്രത്തിനുള്ളിലെ വിവിധ സന്ദർഭങ്ങളിൽ പഠനം എങ്ങനെ സംഭവിക്കുന്നുവെന്നും കാലക്രമേണ പെരുമാറ്റങ്ങൾ എങ്ങനെ സ്ഥാപിക്കപ്പെടുകയും ശക്തിപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുന്നുവെന്നും മനസ്സിലാക്കുന്നതിനുള്ള ഒരു നിർണായക ആശയമാണ് ആർജ്ജനം. ഇത് എല്ലാം വിധ പഠനപ്രക്രിയകളുടെയും പ്രാരംഭഘട്ടത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു.
വിനാശം (Extinction)
മുമ്പ് ബന്ധപ്പെടുത്തിയ ചോദനകൾ പിന്നീട് അവതരിപ്പിക്കപ്പെടാതെ വരുമ്പോൾ മുൻപ് രൂപപ്പെട്ട പെരുമാറ്റങ്ങൾ അവസാനിക്കുന്നു. ഇതാണ് എക്സ്റ്റിംക്ഷൻ.
ഉദാഹരണത്തിന്, പാവ്‌ലോവിൻ്റെ പ്രസിദ്ധമായ പരീക്ഷണത്തിൽ, ഭക്ഷണവുമായി (UCS) ജോടിയാക്കുന്നത് കാരണം നായ്ക്കൾ മണിയുടെ (CS) ശബ്ദത്തിൽ ഉമിനീർ (CR) ചെയ്യാൻ പഠിച്ചു. ഭക്ഷണമില്ലാതെ മണി അവതരിപ്പിക്കുമ്പോൾ extinction സംഭവിക്കുന്നു, ഇത് ആവർത്തിച്ചുള്ള പരീക്ഷണങ്ങളിൽ ഉമിനീർ കുറയുന്നതിലേക്ക് നയിക്കുന്നു.
എക്സ്‌റ്റിഗ്ഷനെക്കുറിച്ചുള്ള നമ്മുടെ ധാരണയുടെ മൂലക്കല്ലാണ് ക്ലാസിക്കൽ കണ്ടീഷനിംഗ്. ഈ മാതൃകയിൽ പറയുന്നത് പോലെ, ഒരു നിഷ്പക്ഷ ചോദന (കണ്ടീഷൻ ചെയ്ത ചോദന CS) ഒരു കണ്ടീഷൻ ചെയ്ത പ്രതികരണം (CR) ഉണർത്തുന്നതിന് ഒരു ഉപാധികളില്ലാത്ത ചോദനയുമായി (UCS) ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, UCS മേലിൽ CS ഉമായി ജോഡിയാക്കാത്തപ്പോൾ, അത് കെടുത്തുന്നത് വരെ CR ക്രമേണ കുറയുന്നു.
Extinction ൻ്റെ പ്രക്രിയയിൽ വിവിധ അടിസ്ഥാന സംവിധാനങ്ങൾ ഉൾപ്പെടുന്നു. ഇതിനെ വിശദീകരിക്കുന്ന ഒരു പ്രമുഖ സിദ്ധാന്തം ആണ് ഡ്യുവൽ-പ്രോസസ് സിദ്ധാന്തം. യഥാർത്ഥ എക്‌സിറ്റേറ്ററി കണ്ടീഷനിംഗുമായി മത്സരിക്കുന്ന ഇൻഹിബിറ്ററി അസോസിയേഷനുകളുടെ രൂപീകരണത്തിന് extinction കാരണമാകുന്നു എന്നാണ് ഇതിൽ പറയുന്നത്. കൂടാതെ, സാന്ദർഭിക സൂചകങ്ങൾ extinction ഇൽ നിർണായക പങ്ക് വഹിക്കുന്നു. കാരണം മറ്റൊരു സന്ദർഭത്തിൽ UCS ൻ്റെ അഭാവം കണ്ടീഷൻ ചെയ്ത പ്രതികരണം പുതുക്കുന്നതിലേക്ക് നയിച്ചേക്കാം. പഠന പ്രക്രിയകളിൽ പാരിസ്ഥിതിക ഘടകങ്ങളുടെ പ്രാധാന്യം ഇത് പ്രകടമാക്കുന്നു.
ക്ലാസിക്കൽ, ഓപ്പറൻ്റ് കണ്ടീഷനിംഗ് മാതൃകകളിൽ നിന്ന് ഉരുത്തിരിഞ്ഞ ഈ തത്വം, പെരുമാറ്റ പരിഷ്ക്കരണം, തെറാപ്പി, ജീവികൾ അവയുടെ പരിസ്ഥിതിയുമായി എങ്ങനെ പൊരുത്തപ്പെടുന്നു എന്നതിനെക്കുറിച്ചുള്ള ധാരണ എന്നിവയുടെ സങ്കീർണ്ണതകളിലേക്ക് വെളിച്ചം വീശുന്നു.
Extinction പ്രതിഭാസങ്ങൾ ക്ലാസിക്കൽ കണ്ടീഷനിംഗിൽ മാത്രം ഒതുങ്ങുന്നില്ല; അവ ഓപ്പറന്റ് കണ്ടീഷനിംഗ് മാതൃകകളിലും പ്രകടമാണ്. , പെരുമാറ്റങ്ങൾ അവയുടെ അനന്തരഫലങ്ങളാൽ രൂപപ്പെടുത്തപ്പെടുന്നു എന്നാണ് ഓപ്പറന്റ് കണ്ടീഷനിംഗിൽ പറയുന്നത്. പാരിതോഷികങ്ങൾ പെരുമാറ്റം ഉണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യതയെ ശക്തിപ്പെടുത്തുകയും ശിക്ഷ അതിനെ ദുർബലപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. മുമ്പ് ശക്തിപ്പെടുത്തിയ ഒരു സ്വഭാവം ഇനി പ്രതീക്ഷിക്കുന്ന ബലപ്പെടുത്തൽ ഉണ്ടാക്കുന്നില്ലെങ്കിൽ ആണ് അവിടെ extinction സംഭവിക്കുന്നത്. ഉദാഹരണത്തിന്, ഭക്ഷണത്തിനായി ഒരു ലിവർ അമർത്താൻ പരിശീലിപ്പിച്ച ഒരു എലിക്കു ഭക്ഷണം കൊടുക്കുന്നത് നിർത്തുകയാണെങ്കിൽ ലിവർ അമർത്തുന്നത് നിർത്തും.
Extinction തത്വങ്ങളുടെ പ്രയോഗം ലബോറട്ടറി ക്രമീകരണങ്ങൾക്കപ്പുറം യഥാർത്ഥ ലോക സാഹചര്യങ്ങളിലേക്ക് വ്യാപിക്കുന്നു. ഭയം, ഉത്കണ്ഠാ വൈകല്യങ്ങൾ, ലഹരിവസ്തുക്കളുടെ ദുരുപയോഗം തുടങ്ങിയ തെറ്റായ പെരുമാറ്റങ്ങളെ നേരിടാൻ വംശനാശത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള ചികിത്സരീതികൾ ഉപയോഗിക്കുന്നു. ഫോബിയകൾക്കും ഉത്കണ്ഠാ രോഗങ്ങൾക്കും ചികിത്സിക്കാൻ ഉപയോഗിക്കുന്ന എക്‌സ്‌പോഷർ തെറാപ്പി എന്ന ഒരു പ്രമുഖ രീതി extinction അടിസ്‌ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണ്. ഭയപ്പെടുത്തുന്ന ചോദനകൾ ആവർത്തിച്ച് വിധേയമാക്കുന്നതിലൂടെ ഭയത്തിൻ്റെ പ്രതികരണങ്ങൾ കുറയ്ക്കുന്നതിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. അതുപോലെ, ആസക്തി ചികിത്സയിലും extinction അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള സമീപനങ്ങൾ ഉണ്ട്. ലഹരിവസ്തുക്കളുടെ ഉപയോഗത്തെ ശക്തിപ്പെടുത്തുന്ന ഗുണങ്ങൾ നീക്കം ചെയ്തുകൊണ്ട് മയക്കുമരുന്ന് തേടുന്ന സ്വഭാവത്തെ ദുർബലപ്പെടുത്താൻ ഇതിലൂടെ സാധിക്കുന്നു.
സ്വയമേവയുള്ള വീണ്ടെടുക്കൽ(Spontaneous recovery)
സ്വയമേവയുള്ള വീണ്ടെടുക്കൽ എന്നത് ക്ലാസിക്കൽ കണ്ടീഷനിംഗിൻ്റെ പശ്ചാത്തലത്തിൽ,മനഃശാസ്ത്രത്തിൽ ചർച്ച ചെയ്യുന്ന ഒരു പ്രതിഭാസമാണ്.
മണിയുടെ ശബ്ദം കേട്ട് ഉമിനീർ ഒഴുകാൻ ഒരു നായയെ ഭക്ഷണവുമായി ജോടിയാക്കി കണ്ടീഷൻ ചെയ്ത ശേഷം ഭക്ഷണമില്ലാതെ മണി അവതരിപ്പിച്ച് പ്രതികരണം കെടുത്തുന്നു എന്നു കരുതുക. ഇടവേളയ്ക്ക് ശേഷം വീണ്ടും മണി അവതരിപ്പിച്ചാൽ, നായ പഴയ ഉമിനീർ പ്രതികരണം ആവർത്തിക്കും.
എപ്പഴോ ഇല്ലാതായി പോയ, അല്ലെങ്കിൽ വിനാശം (extinction) സംഭവിച്ച, മുൻപ് കണ്ടീഷൻ ചെയ്ത പ്രതികരണം (CR) ഒരു ഇടവേളയ്ക്ക് ശേഷം അല്ലെങ്കിൽ കൂടുതൽ കണ്ടീഷനിംഗ് പരീക്ഷണങ്ങൾ കൂടാതെ വീണ്ടും പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നു എന്നതിനെ ഇത് സൂചിപ്പിക്കുന്നു. വിനാശം (Extinction)സംഭവിച്ച് കുറച്ച് നാളുകൾക്കു ശേഷം, ഒരു കണ്ടീഷൻ ചെയ്ത ഉത്തേജനത്തിന് (CS) മുമ്പ് കൊടുത്തിരുന്ന വ്യവസ്ഥാപരമായ പ്രതികരണം പ്രകടിപ്പിക്കുമ്പോഴാണ് ഇത് സംഭവിക്കുന്നത്.
നായ്ക്കൾക്കൊപ്പമുള്ള ക്ലാസിക്കൽ കണ്ടീഷനിംഗിനെക്കുറിച്ചുള്ള പഠനങ്ങളിൽ ഇവാൻ പാവ് ലോവ് ആണ് ഈ ആശയം ആദ്യമായി അവതരിപ്പിച്ചത്. സാങ്കേതിക പദങ്ങൾ ഉപയോഗിച്ച് ഇത് ഇങ്ങനെ വിശദീകരിക്കാം:ക്ലാസിക്കൽ കണ്ടീഷനിംഗ് പ്രക്രിയയിൽ, ഭക്ഷണം പോലെയുള്ള ഒരു ഉപാധികളില്ലാത്ത ഉത്തേജനം (UCS), സ്വാഭാവികമായും ഉമിനീർ പോലെയുള്ള ഒരു നിരുപാധിക പ്രതികരണം (UCR) ഉളവാക്കുന്നു. ഒരു ബെൽ പോലെയുള്ള കണ്ടീഷൻഡ് ഉത്തേജനം (CS) എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഒരു ന്യൂട്രൽ ഉത്തേജനം ഉപയോഗിച്ച് ആവർത്തിച്ചുള്ള ജോടിയാക്കലിലൂടെ, ജീവികൾ CS-നെ UCS-മായി ബന്ധപ്പെടുത്താൻ പഠിക്കുന്നു, അതിൻ്റെ ഫലമായി CS മാത്രം കണ്ടീഷൻ ചെയ്ത പ്രതികരണം (CR) ഉളവാക്കുന്നു,എന്നിരുന്നാലും, UCS ഇല്ലാതെ CS ആവർത്തിച്ച് അവതരിപ്പിക്കുകയാണെങ്കിൽ, അസോസിയേഷൻ ദുർബലമാവുകയും സോപാധിക പ്രതികരനം ഇല്ലാത്താവുകയും ചെയ്യാം. ഇങ്ങനെ ഇല്ലാതായിപ്പോയെങ്കിൽ കൂടിയും, ഒരു നിശ്ചിത കാലയളവിനു ശേഷം CS വീണ്ടും അവതരിപ്പിക്കുകയാണെങ്കിൽ, കണ്ടീഷൻ ചെയ്ത പ്രതികരണം സ്വയമേവ വീണ്ടും പ്രത്യക്ഷപ്പെടാം. ഇത് യഥാർത്ഥ പ്രതികരണത്തേക്കാൾ സാധാരണയായി ദുർബലവും ഹ്രസ്വകാലവും ആകാം. കണ്ടീഷൻ ചെയ്ത പ്രതികരണത്തിൻ്റെ ഈ ആവർത്തനത്തെ സ്വയമേവ വീണ്ടെടുക്കൽ (spontaneous recovery)എന്ന് വിളിക്കുന്നു.
വിനാശം (Extinction) സംഭവിക്കുന്ന പ്രക്രിയ, വ്യവസ്ഥാപിതമായ പ്രതികരണത്തെ പൂർണ്ണമായും മായ്‌ക്കുന്നില്ല, പകരം അതിനെ താൽക്കാലികമായി അടിച്ചമർത്തുന്നു എന്നാണ് സ്വയമേവ ഉള്ള വീണ്ടെടുക്കൽ സൂചിപ്പിക്കുന്നത്. സ്വതസിദ്ധമായ വീണ്ടെടുക്കലിന് കാരണമായ സംവിധാനങ്ങൾ പൂർണ്ണമായി മനസ്സിലായിട്ടില്ല.
സ്വയമേവയുള്ള വീണ്ടെടുക്കലിന് പഠനം, മെമ്മറി, പെരുമാറ്റ ചികിത്സ, മൃഗ പരിശീലനം എന്നിവയുൾപ്പെടെ മനഃശാസ്ത്രത്തിൻ്റെ വിവിധ മേഖലകളിൽ പ്രായോഗിക പ്രസക്തി ഉണ്ട്. ഈ പ്രതിഭാസം മനസ്സിലാക്കുന്നത്, പെരുമാറ്റ പരിഷ്കരണത്തിനും കണ്ടീഷനിംഗിനും കൂടുതൽ ഫലപ്രദമായ തന്ത്രങ്ങൾ വികസിപ്പിക്കാൻ മനശാസ്ത്രജ്ഞരെ സഹായിക്കും. കൂടാതെ, സ്വയമേവയുള്ള വീണ്ടെടുക്കൽ പഠിക്കുന്നത് മനുഷ്യരിലും മൃഗങ്ങളിലും സംബന്ധപഠനത്തിൻ്റെയും മെമ്മറി പ്രക്രിയകളുടെയും സങ്കീർണ്ണതകളെക്കുറിച്ചുള്ള ഉൾക്കാഴ്ചകൾ നൽകുന്നു.
ചോദനയുടെ പൊതുവൽക്കരണം (Stimulus generalization)
ചോദനയുടെ പൊതുവൽക്കരണം എന്നത് മനഃശാസ്ത്രത്തിലെ ഒരു അടിസ്ഥാന ആശയമാണ്. സോപാധികമായ ചോദനയുമായി (US) വ്യക്തമായി ജോടിയാക്കിയിട്ടില്ലെങ്കിൽ പോലും, കണ്ടീഷൻ ചെയ്ത ചോദനക്ക് (CS) സമാനമായ ചോദനകളോട് കാണിക്കുന്ന സമാനമായ ഉത്തേജന പ്രവണതയെ ഇത് സൂചിപ്പിക്കുന്നു.
ഉദാഹരണത്തിന്, ഭക്ഷണവുമായി (US) ജോടിയാക്കിയതിനാൽ മണിയുടെ (CS) ശബ്ദത്തിന് മറുപടിയായി ഒരു നായ ഉമിനീർ പുറപ്പെടുവിക്കുവാൻ പഠിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ, ഡോർബെൽ അല്ലെങ്കിൽ ഫോൺ റിംഗ് പോലെയുള്ള സമാന ശബ്ദങ്ങൾക്ക് മറുപടിയായി അത് ഉമിനീർ പുറപ്പെടുവിക്കാം. ഈ ശബ്ദങ്ങൾ ഭക്ഷണവുമായി നേരിട്ട് ബന്ധപ്പെട്ടിട്ടില്ലെങ്കിലും, മൂൻപ് പഠിച്ച ചോദനയുമായുള്ള സമാനത ആണ് ഇങ്ങനെ ഉണ്ടാകാനുള്ള കാരണം.
യഥാർത്ഥത്തിൽ കണ്ടീഷൻ ചെയ്ത ചോദനയോടുള്ള പ്രതികരണത്തിന് സമാനമായ രീതിയിൽ സാധാരണയായി ഒരു മൃഗമോ മനുഷ്യനോ,ഒരു പുതിയ ഉത്തേജനത്തോട് പ്രതികരിക്കുമ്പോഴാണ് ഈ പ്രതിഭാസം സംഭവിക്കുന്നത്.
നിറം, ആകൃതി, വലിപ്പം, തീവ്രത എന്നിങ്ങനെ വിവിധ ഘടകങ്ങളിൽ ചോദനയുടെ പൊതുവൽക്കരണം സംഭവിക്കാം. യഥാർത്ഥ CS ഉം പുതിയ ചോദനയും തമ്മിലുള്ള സാമ്യത്തിൻ്റെ അളവ് ഇവിടെ പ്രതികരണത്തിൻ്റെ ശക്തി നിർണ്ണയിക്കുന്നു. സാമ്യം കൂടുന്തോറും ചോദനയുടെ പൊതുവൽക്കരണം ഉണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യത കൂടുതലാണ്.
ഒരു നായ ഇരിക്കാൻ പഠിക്കുന്നത് അതിൻ്റെ ഉടമ "സിറ്റ് " എന്ന കമാൻഡ് നൽകുമ്പോഴാണ്. കാലക്രമേണ, നായ "സീറ്റ്" അല്ലെങ്കിൽ "സെറ്റിൽ" പോലുള്ള സമാന കമാൻഡുകൾക്ക് മറുപടിയായി ഇരിക്കാൻ തുടങ്ങുന്നു, ഇത് ഉത്തേജക സാമാന്യവൽക്കരണം പ്രകടമാക്കുന്നു.
പഠനം, ഓർമ്മ, പെരുമാറ്റ ചികിത്സ എന്നിവയുൾപ്പെടെ മനഃശാസ്ത്രത്തിൻ്റെ വിവിധ മേഖലകളിൽ ഈ ആശയത്തിന് കാര്യമായ സ്വാധീനമുണ്ട്. ആർജിച്ചെടുത്ത പ്രതികരണങ്ങൾ പുതിയ സാഹചര്യങ്ങളിലും ചോദനകളിലും എങ്ങനെ പ്രയോഗിക്കാമെന്ന് വിശദീകരിക്കാൻ ഇത് ഉപകരിക്കുന്നു.ജീവികളെ അവയുടെ പരിതസ്ഥിതികളുമായി കാര്യക്ഷമമായി പൊരുത്തപ്പെടാൻ സഹായിക്കുന്നു.
ചോദനയുടെ പൊതുവൽക്കരണത്തിന്റെ അടിസ്ഥാന സംവിധാനങ്ങളും സ്വഭാവം രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിൽ അതിൻ്റെ പങ്കും മനസ്സിലാക്കാൻ വിപുലമായ ഗവേഷങ്ങൾ നടന്നിട്ടുണ്ട്. പരീക്ഷണങ്ങളിലൂടെയും നിരീക്ഷണ പഠനങ്ങളിലൂടെയും, കണ്ടീഷനിംഗ് ചരിത്രം, ഉത്തേജക സവിശേഷതകൾ, വൈജ്ഞാനിക പ്രക്രിയകൾ എന്നിങ്ങനെ പൊതുവൽക്കരണത്തിൻ്റെ അളവിനെ സ്വാധീനിക്കുന്ന ഘടകങ്ങളെ അവർ അന്വേഷിച്ചു.
ചോദനയുടെ വിവേചനം (Stimulus discrimination)
മനഃശാസ്ത്രത്തിൻ്റെ മേഖലയിൽ ചോദനയുടെ വിവേചനം എന്നത് ക്ലാസിക്കൽ, ഓപ്പറൻ്റ് കണ്ടീഷനിംഗ് മാതൃകകൾക്കുള്ളിലെ ഒരു അടിസ്ഥാന ആശയത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. സമാന ചോദനകൾ തമ്മിൽ വേർതിരിച്ചറിയാനും മുൻകാല അനുഭവങ്ങൾ ആർജിച്ചെടുത്ത ബന്ധങ്ങൾ പോലുള്ള ചില മാനദണ്ഡങ്ങളെ അടിസ്ഥാനമാക്കി നിർദ്ദിഷ്ട ചോദനകൾ തിരഞ്ഞെടുത്ത് അവയോട് മാത്രം പ്രത്യേകമായി പ്രതികരിക്കാനുമുള്ള കഴിവ് ആണിത്. ജീവജാലങ്ങൾക്ക് അവയുടെ പരിതസ്ഥിതികളുമായി ഫലപ്രദമായി പൊരുത്തപ്പെടുന്നതിനും സങ്കീർണ്ണമായ ഇന്ദ്രിയവിവരങ്ങൾ പ്രവർത്തിപ്പിക്കുന്നതിനും ഈ പ്രക്രിയ നിർണായകമാണ്.
ഒരു ജീവി രണ്ട് സമാന ഉത്തേജകങ്ങളോട് വ്യത്യസ്തമായി പ്രതികരിക്കാൻ പഠിക്കുമ്പോഴാണ് ക്ലാസിക്കൽ കണ്ടീഷനിംഗിൽ ഈ വിവേചനം സംഭവിക്കുന്നത്. ഉദാഹരണത്തിന്, ഉടമയുടെയും ഒരു സന്ദർശകന്റെയും വരവ് സൂചിപ്പിക്കുന്ന ഡോർബെല്ലിൻ്റെ ശബ്ദം തമ്മിൽ വേർതിരിച്ചറിയാൻ ഒരു നായ പഠിക്കുന്നുവെങ്കിൽ, അതിൽ ചോദനാവിവേചനം പ്രകടമാകുന്നു.
ചില ചോദനകളോട് പ്രതികരിക്കുന്നതും, ആ ചോദനകളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അനന്തരഫലങ്ങളെ അടിസ്ഥാനമാക്കി മറ്റുള്ളവയോടുള്ള പ്രതികരണങ്ങളെ തടയുന്നതും ഓപ്പറന്റ് കണ്ടീഷനിംഗിലെ ചോദനാവിവേചനത്തിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, ഭക്ഷണത്തിനായി പച്ച ബട്ടൺ കുത്താൻ പരിശീലിപ്പിച്ച പ്രാവ്, വിശക്കുമ്പോൾ ചുവന്ന ബട്ടൺ അമർത്തില്ല , രണ്ട് നിറങ്ങൾക്കിടയിൽ വിവേചനം കാണിക്കുന്നതിലൂടെ ചോദനാവിവേചനം ആണ് പ്രാവ് ഇവിടെ കാണിക്കുന്നത്.
ഇന്ദ്രിയവിവരങ്ങൾക്കിടയിൽ പ്രസക്തമായ സൂചനകൾ തിരിച്ചറിയാൻ ജീവികളെ പ്രാപ്തമാക്കുന്ന ധാരണാപ്രജ്ഞാനപ്രക്രിയാരീതികൾ ചോദനാവിവേചനത്തിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. ഉദ്ദീപനങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള സാമ്യം, വിവേചനപരമായ സൂചനകളുടെ പ്രാധാന്യം, പാരിതോഷികത്തിൻ്റെയോ ശിക്ഷയുടെയോ സ്ഥിരത, മുൻകാല പഠന ചരിത്രം എന്നിവ ചോദനാവിവേചനത്തെ സ്വാധീനിക്കുന്ന ഘടകങ്ങളിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു.
ലബോറട്ടറി ക്രമീകരണങ്ങളിലെ ലളിതമായ വിവേചന ജോലികൾ മുതൽ സൂക്ഷ്മമായ ഗ്രഹണാത്മകവും വൈജ്ഞാനികവുമായ കഴിവുകൾ ആവശ്യമുള്ള സങ്കീർണ്ണമായ യഥാർത്ഥ ലോക സാഹചര്യങ്ങൾ വരെയുള്ള മനുഷ്യരുടെയും മൃഗങ്ങളുടെയും പെരുമാറ്റത്തിൻ്റെ വിവിധ വശങ്ങളിൽ ചോദനാവിവേചനം ഒരു പ്രധാന പങ്ക് വഹിക്കുന്നു. അതിജീവനത്തിനും പഠനത്തിനും യുക്തമായ സ്വഭാവത്തിനും ഇത് അത്യന്താപേക്ഷിതമാണ്, അപ്രസക്തമായവയെ അവഗണിക്കുമ്പോൾ അവയുടെ പരിസ്ഥിതിയിലെ നിർദ്ദിഷ്ട ഉത്തേജകങ്ങളോട് ഉചിതമായി പ്രതികരിക്കാൻ ഇത് നമ്മളെ അനുവദിക്കുന്നു.
ചുരുക്കത്തിൽ,പ്രത്യേക സ്വഭാവസവിശേഷതകളെ അടിസ്ഥാനമാക്കി സമാനമായ ഉത്തേജകങ്ങളോട് ഒരു ജീവി വ്യത്യസ്തമായി പ്രതികരിക്കുമ്പോഴാണ് ഉത്തേജക വിവേചനം സംഭവിക്കുന്നത്. വ്യത്യസ്ത സന്ദർഭങ്ങളിൽ, വ്യത്യസ്ത മേഖലകളിൽ ഇത് കാണാം..
മൃഗ പരിശീലനം:നായ പരിശീലനത്തിൽ, ഒരു വളർത്തുമൃഗത്തിന് ഇരിക്കാൻ പഠിക്കുന്നത് ഉടമ ചുവന്ന പന്ത് പോലെയുള്ള ഒരു പ്രത്യേക നിറമുള്ള വസ്തു പിടിക്കുമ്പോൾ മാത്രമാണ്, എന്നാൽ മറ്റ് നിറമുള്ള വസ്തുക്കൾ പിടിക്കുമ്പോൾ അല്ല.
ഭാഷാപഠനം:സൂക്ഷ്മമായ കേൾവി വ്യത്യാസങ്ങളെ അടിസ്ഥാനമാക്കി ഒരു കുട്ടി വാക്കുകൾ ശരിയായി ഉച്ചരിക്കാൻ പഠിക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, വ്യത്യസ്ത പ്രതികരണങ്ങളിലേക്ക് നയിക്കുന്ന പ്രാരംഭ ശബ്ദത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കി അവർ "പാറ്റ്", "ബാറ്റ്" എന്നിവ തമ്മിൽ വേർതിരിച്ചേക്കാം.
മെഡിക്കൽ ഡയഗ്നോസിസ്: കൃത്യമായ രോഗനിർണയം നടത്താൻ ഡോക്ടർമാർക്ക് വിവിധ രോഗങ്ങളുടെ ലക്ഷണങ്ങൾ തമ്മിൽ വേർതിരിച്ചറിയാൻ കഴിയും. ഉദാഹരണത്തിന്, ഇൻഫ്ലുവൻസയുടെയും COVID-19 ൻ്റെയും ലക്ഷണങ്ങളെ പനി ദൈർഘ്യം അല്ലെങ്കിൽ അനുബന്ധ ശ്വസന ലക്ഷണങ്ങൾ പോലുള്ള പ്രത്യേക മാനദണ്ഡങ്ങളെ അടിസ്ഥാനമാക്കി വേർതിരിച്ചറിയുക.
ഉപഭോക്തൃ സേവനം:വിവിധ ഉപഭോക്തൃ പരാതികൾ തമ്മിൽ വേർതിരിച്ചറിയാനും അതിനനുസരിച്ച് പ്രതികരിക്കാനും കമ്പനികൾ അവരുടെ ഉപഭോക്തൃ സേവന പ്രതിനിധികളെ പരിശീലിപ്പിച്ചേക്കാം. ഉദാഹരണത്തിന്, സാങ്കേതിക പിന്തുണാ അന്വേഷണത്തിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമായി ബില്ലിംഗ് പ്രശ്നത്തെ വേർതിരിച്ച് കൈകാര്യം ചെയ്യുക.
കായിക പരിശീലനം: ഒരു ബാസ്‌ക്കറ്റ്‌ബോൾ കളിക്കാരൻ എതിരാളികൾ പ്രയോഗിക്കുന്ന വിവിധ പ്രതിരോധ തന്ത്രങ്ങൾ തമ്മിൽ വേർതിരിച്ചറിയാൻ പഠിക്കുന്നു. അതിലൂടെ മെല്ലെയുള്ള ഡിഫൻഡറെ അഭിമുഖീകരിക്കുമ്പോൾ ബാസ്‌ക്കറ്റിലേക്ക് ഡ്രൈവ് ചെയ്യുകയും എന്നാൽ ഉയരമുള്ളവനെ അഭിമുഖീകരിക്കുമ്പോൾ ദൂരെ നിന്ന് ഷൂട്ട് ചെയ്യുകയും ചെയ്യുന്നത് പോലുള്ള ഉചിതമായ ആക്രമണ പ്രതികരണങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. .