ശാസ്ത്രമലയാളം
ഡോ.സോണിയ ജോർജ്
അപകർഷതാ ബോധം (Inferiority complex)
പ്രശസ്ത മനഃശാസ്ത്രജ്ഞനും വ്യക്തിഗതമനഃശാസ്ത്രത്തിൻ്റെ സ്ഥാപകനുമായ ആൽഫ്രഡ് ആഡ്ലർ തൻ്റെ മനഃശാസ്ത്രസിദ്ധാന്തത്തിൻ്റെ പ്രധാന ഘടകമായി ഇൻഫീരിയോറിറ്റി കോംപ്ലക്സ് എന്ന ആശയം അവതരിപ്പിച്ചു. ആഡ്‌ലറുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ, മറ്റുള്ളവരുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ വ്യക്തികൾ അനുഭവിക്കുന്ന അപര്യാപ്താബോധത്തിൽ നിന്നാണ് അപകർഷതാ വികാരങ്ങൾ ഉണ്ടാകുന്നത്. ഈ വികാരങ്ങൾ പലപ്പോഴും ബാല്യകാല അനുഭവങ്ങളിൽ വേരൂന്നിയതാണ്. മാത്രമല്ല, ജീവിതത്തിലുടനീളം വിവിധ രീതികളിൽ ഇവ പ്രകടമാകുകയും ചെയ്യും.
ശാരീരിക രൂപത്തിലോ സാമൂഹിക നിലയിലോ ബൗദ്ധിക കഴിവുകളിലോ അവരുടെ അസ്തിത്വത്തിൻ്റെ മറ്റേതെങ്കിലും വശങ്ങളിലോ, ഏതെങ്കിലും വിധത്തിൽ വ്യക്തികൾ തങ്ങളെത്തന്നെ കുറവുള്ളവർ ആണെന്ന് ധരിക്കുമ്പോൾ അപകർഷതാബോധം വികസിക്കുന്നു. അരക്ഷിതാവസ്ഥ, കഴിവില്ലായ്മ, മൂല്യമില്ലായ്മ എന്നീ ആഴത്തിലുള്ള വികാരങ്ങളിലേക്ക് ഈ ധരിച്ചു വച്ചിരിക്കുന്ന അപര്യാപ്തത നയിച്ചേക്കാം.
എല്ലാവരും ഒരു പരിധിവരെ അപകർഷതാ വികാരങ്ങൾ അനുഭവിക്കുന്നുണ്ടെന്ന് ആഡ്ലർ വിശ്വസിച്ചു, എന്നാൽ വ്യക്തികൾ ഈ വികാരങ്ങളോട് എങ്ങനെ പ്രതികരിക്കുന്നു എന്നതാണ് ആത്യന്തികമായി അവരുടെ പെരുമാറ്റത്തെയും വ്യക്തിത്വത്തെയും രൂപപ്പെടുത്തുന്നത്. മറ്റുള്ളവരിൽ നിന്ന് അംഗീകാരവും സാധൂകരണവും നേടുന്നതിനായി കഴിവുകളും നേട്ടങ്ങളും വികസിപ്പിച്ചുകൊണ്ട് ചിലർ തങ്ങളുടെ പോരായ്മകളെ മറികടക്കാൻ ശ്രമിച്ചേക്കാം, ബാഹ്യ ഉറവിടങ്ങളിൽ നിന്ന് സ്ഥിരീകരണവും സാധൂകരണവും തേടി അമിതമായി വികാരം പ്രകടിപ്പിക്കുന്നവരോ പ്രതിരോധിക്കുന്നവരോ ആയി മറ്റു ചിലർ മാറിയേക്കാം
കൂടാതെ, അപകർഷതാവികാരങ്ങൾ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതിൽ നഷ്ടം നികത്തുന്നതിൻ്റെ (compensation) പങ്ക് ആഡ്ലർ ഊന്നിപ്പറഞ്ഞു. നമ്മുടെ ബലഹീനതകൾ കുറവുകൾ എന്നിവ കൊണ്ടുണ്ടാകുന്ന നഷ്ടം മറ്റ് മേഖലകളിൽ മികവ് പുലർത്തുന്നതിലൂടെ നമ്മൾ നികത്തുന്നു എന്നതാണ് compensation എന്നതിലൂടെ ആഡ്ലർ ഉദ്ദേശിച്ചത്. ഇത് അബോധമായ ഒരു പ്രക്രിയയാണ്. ഉദാഹരണത്തിന്, സാമൂഹിക സാഹചര്യങ്ങളിൽ അപര്യാപ്തത അനുഭവിക്കുന്ന ഒരു വ്യക്തിക്ക് അവരുടെ കരിയറിൽ ഉയർന്ന വിജയം നേടുന്നതിലൂടെ നഷ്ടം നികത്താം .
ചുരുക്കത്തിൽ, അഡ്‌ലറുടെ അപകർഷതാ ബോധം എന്ന സിദ്ധാന്തം, കുട്ടിക്കാലത്തെ അനുഭവങ്ങൾ, അപര്യാപ്തതയെക്കുറിച്ചുള്ള ധാരണകൾ, വ്യക്തികളുടെ വ്യക്തിത്വങ്ങളെയും പെരുമാറ്റങ്ങളെയും രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിലെ നഷ്ടപരിഹാര സ്വഭാവങ്ങൾ എന്നിവയുടെ പ്രാധാന്യം എടുത്തു കാണിക്കുന്നു. അപകർഷതയുടെ ഈ അന്തർലീനമായ വികാരങ്ങൾ മനസിലാക്കുകയും അഭിസംബോധന ചെയ്യുകയും ചെയ്യുന്നതിലൂടെ, വ്യക്തികൾക്ക് അവരുടെ ജീവിതത്തിൽ കൂടുതൽ ആത്മവിശ്വാസം, സ്വീകാര്യത, സംതൃപ്തി എന്നിവ കൈവരിച്ച് പ്രവർത്തിക്കാൻ കഴിയും.
ശ്രേഷ്ഠതയ്ക്കായുള്ള പരിശ്രമം (Striving for superiority)
"Gemeinschaftsgefühl" എന്നും അറിയപ്പെടുന്ന അഡ്‌ലറുടെ സ്ട്രൈവിംഗ് ഫോർ സുപ്പീരിയോറിറ്റി, ആൽഫ്രഡ് അഡ്‌ലറുടെ വ്യക്തിഗത മനഃശാസ്ത്രത്തിലെ ഒരു അടിസ്ഥാന തത്വമാണ്. സ്വയം തിരിച്ചറിഞ്ഞ തന്റെ അപര്യാപ്തതകളെ മറികടക്കുന്നതിനും, വ്യക്തിഗത വികസനത്തിനായി പരിശ്രമിക്കുന്നതിനുമുള്ള സഹജമായ മനുഷ്യപ്രേരണയെ ഇത് ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. അപകർഷതാ ബോധത്തിലൂടെ ഉണ്ടാകുന്ന നഷ്ടം നികത്താനും ജീവിതത്തിൻ്റെ വിവിധ മേഖലകളിൽ പാണ്ഡിത്യം അല്ലെങ്കിൽ ശ്രേഷ്ഠത കൈവരിക്കാനും ഉള്ള ആഗ്രഹം ആണ് വ്യക്തികളെ പ്രാഥമികമായി പ്രചോദിപ്പിക്കുന്നത് എന്നാണ് ആഡ്ലർ പറയുന്നത്.
ശ്രേഷ്ഠതയ്‌ക്കുവേണ്ടിയുള്ള ഈ പരിശ്രമം മറ്റുള്ളവരിൽ ആധിപത്യം സ്ഥാപിക്കുന്നതിനെക്കുറിച്ചല്ല.മറിച്ച് ഒരാളുടെ മുഴുവൻ കഴിവുകളും നേടുന്നതിനും സമൂഹത്തിന് ക്രിയാത്മകമായി സംഭാവന നൽകുന്നതും ആണ്. വ്യക്തികൾ അന്തർലീനമായി സാമൂഹിക ജീവികളാണെന്നും, ശ്രേഷ്ഠതയെ പിന്തുടരുന്നത് സാമൂഹിക ബന്ധത്തിനും അതിന്റെ ഭാഗമാകുന്നതിനും വേണ്ടിയുള്ള അവരുടെ ആഗ്രഹവുമായി അടുത്ത ബന്ധമുള്ളതാണെന്നും അഡ്‌ലർ വിശ്വസിച്ചു.
കൂടാതെ, ശ്രേഷ്ഠതയ്ക്കായുള്ള പരിശ്രമത്തിൽ സാമൂഹിക താൽപ്പര്യത്തിൻ്റെ പ്രാധാന്യം അഡ്‌ലർ ഊന്നിപ്പറയുന്നു. മറ്റുള്ളവരുമായി സഹാനുഭൂതി പ്രകടിപ്പിക്കാനും സഹകരിക്കാനുമുള്ള കഴിവിനെ ആണ് അദ്ദേഹം സാമൂഹ്യ താല്പര്യം എന്നത് കൊണ്ടു ഉദ്ദേശിക്കുന്നത്. വ്യക്തികൾക്ക് അവരുടെ ലക്ഷ്യങ്ങൾ നേടുന്നതിനും സംതൃപ്തമായ ജീവിതം നയിക്കുന്നതിനും സമൂഹബോധവും പരസ്പര പിന്തുണയും വളർത്തേണ്ടത് അനിവാര്യമാണെന്ന് അദ്ദേഹം വിശ്വസിച്ചു.
ചുരുക്കത്തിൽ, അഡ്‌ലറുടെ സ്ട്രൈവിംഗ് ഫോർ സുപ്പീരിയോറിറ്റി എന്ന ആശയം വെല്ലുവിളികളെ അതിജീവിക്കാനും ഒരാളുടെ കഴിവുകൾ തിരിച്ചറിയാനും സമൂഹത്തിന് നല്ല സംഭാവന നൽകാനുമുള്ള അന്തർലീനമായ മനുഷ്യ പ്രേരണയെ അടിവരയിടുന്നു. സാമൂഹിക താൽപ്പര്യത്തിൻ്റെയും സഹകരണത്തിൻ്റെയും ചട്ടക്കൂടിനുള്ളിൽ നിന്നു കൊണ്ടാണ് അദ്ദേഹം ഇതെല്ലാം വിശദീകരിച്ചത്.
സാമൂഹിക താൽപ്പര്യം (Social interest)
സാമൂഹിക താൽപ്പര്യ സിദ്ധാന്തം എന്നത് അഡ്‌ലേറിയൻ മനഃശാസ്ത്രത്തിലെ ഒരു അടിസ്ഥാന ആശയമാണ്. സമൂഹത്തോടും സാമൂഹിക ബന്ധത്തോടും ഉള്ള വ്യക്തിയുടെ സഹജമായ പ്രവണതയെ ഇത് ഊന്നിപ്പറയുന്നു. സാമൂഹിക താൽപ്പര്യം മനുഷ്യ സ്വഭാവത്തിൽ അന്തർലീനമാണെന്നും പെരുമാറ്റവും വ്യക്തിത്വവും രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിൽ അത് നിർണായക പങ്ക് വഹിക്കുന്നുവെന്നും അഡ്‌ലർ വിശ്വസിച്ചു.
അഡ്‌ലറുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ, ജീവിതത്തിൻ്റെ പ്രാഥമിക ലക്ഷ്യം മറ്റുള്ളവരുടെയും സമൂഹത്തിൻ്റെയും ക്ഷേമത്തിനായി സംഭാവന ചെയ്യുക എന്നതാണ്. അർത്ഥവത്തായ ബന്ധങ്ങൾ, സഹകരണം, സാമൂഹിക ഇടപെടൽ എന്നിവയ്ക്കായി പരിശ്രമിക്കാൻ സാമൂഹിക താൽപ്പര്യം വ്യക്തികളെ പ്രേരിപ്പിക്കുന്നു. കുട്ടിക്കാലം മുതലുള്ള സാമൂഹിക ഇടപെടലുകളിലൂടെയും അനുഭവങ്ങളിലൂടെയും സാമൂഹിക താൽപ്പര്യം വികസിക്കുന്നുവെന്ന് അഡ്‌ലർ വിശ്വസിച്ചു. നല്ല അനുഭവങ്ങൾ, പ്രോത്സാഹനം, ആരോഗ്യകരമായ കുടുംബ ചുറ്റുപാടുകൾ എന്നിവ ശക്തമായ സാമൂഹിക താൽപ്പര്യം വളർത്തിയെടുക്കാൻ സഹായിക്കുന്നു എന്നും അദ്ദേഹം വിശ്വസിച്ചു.
സഹാനുഭൂതിയും സഹകരണവും വളർത്തിയെടുക്കുന്നതിലൂടെ സാമൂഹിക താൽപ്പര്യം വ്യക്തിത്വത്തെ രൂപപ്പെടുത്തുന്നു. ഉയർന്ന സാമൂഹിക താൽപ്പര്യമുള്ള വ്യക്തികൾക്ക് ആരോഗ്യകരമായ ബന്ധങ്ങളും പൂർവസ്‌ഥിതി പ്രാപിക്കാനുള്ള കൂടുതൽ ശേഷിയും, ജീവിതത്തെക്കുറിച്ച് കൂടുതൽ പോസിറ്റീവ് വീക്ഷണവും ഉണ്ടായിരിക്കും. പരോപകാരം, സാമൂഹിക ഇടപെടൽ, സഹാനുഭൂതി, സഹകരണം എന്നിവ ഉൾപ്പെടെയുള്ള പെരുമാറ്റത്തിൻ്റെ വിവിധ വശങ്ങളിൽ ഇത് പ്രതിഫലിക്കുന്നു. ശക്തമായ സാമൂഹിക താൽപ്പര്യമുള്ള വ്യക്തികൾ മറ്റുള്ളവരുടെയും സമൂഹത്തിൻ്റെയും ക്ഷേമത്തിനായി സംഭാവന ചെയ്യാൻ പ്രചോദിതരാകുന്നു.
ആഡ്‌ലറുടെ തന്നെ വാക്കുകളിൽ, "സമൂഹത്തിൻ്റെ വികാരങ്ങളിലും സമൂഹത്തിൻ്റെ ഭാഗമാകുന്നതിലും, സഹമനുഷ്യരോടുള്ള സഹാനുഭൂതിയിലും സാമൂഹിക താൽപ്പര്യം പ്രകടമാകുന്നു." വ്യക്തികൾക്ക് മതിയായ സാമൂഹിക താൽപ്പര്യം ഇല്ലാതിരിക്കുകയോ സമൂഹത്തിന് അർത്ഥപൂർണ്ണമായി സംഭാവന നൽകുന്നതിൽ പരാജയപ്പെടുകയോ ചെയ്യുമ്പോൾ അപകർഷതാ വികാരങ്ങൾ ഉണ്ടാകുമെന്നും അദ്ദേഹം നിർദ്ദേശിച്ചു. ശക്തമായ സാമൂഹിക താൽപ്പര്യബോധം വളർത്തിയെടുക്കുന്നത് അപകർഷതാ വികാരങ്ങൾ ലഘൂകരിക്കാനും മാനസിക ക്ഷേമം വളർത്താനും സഹായിക്കും.
ചുരുക്കത്തിൽ, ആൽഫ്രഡ് അഡ്‌ലറുടെ സാമൂഹിക താൽപ്പര്യ സിദ്ധാന്തം സാമൂഹിക ബന്ധം, സഹകരണം, സാമൂഹിക ഇടപെടൽ എന്നിവയിലേക്കുള്ള സഹജമായ മനുഷ്യത്വത്വരയെ അടിവരയിടുന്നു. ആരോഗ്യകരമായ ബന്ധങ്ങൾ, സഹാനുഭൂതി, വ്യക്തി ക്ഷേമത്തിനും സാമൂഹിക ഐക്യത്തിനും വേണ്ടിയുള്ള ബോധം എന്നിവ വളർത്തിയെടുക്കുന്നതിൻ്റെ പ്രാധാന്യം ഇത് ഊന്നിപ്പറയുന്നു.
ജനന ക്രമം (Birth order)
ഒരു വ്യക്തിയുടെ വ്യക്തിത്വത്തെയും പെരുമാറ്റത്തെയും രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിൽ ഒരു പ്രധാന ഘടകമായി ജനന ക്രമം എന്ന ആശയം ആൽഫ്രഡ് അഡ്‌ലർ അവതരിപ്പിച്ചു. സ്വന്തം സഹോദരങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് ഒരു കുടുംബത്തിനുള്ളിൽ ഒരു കുട്ടി വഹിക്കുന്ന സ്ഥാനത്തെയാണ് ജനന ക്രമം എന്നത് കൊണ്ടു സൂചിപ്പിക്കുന്നത്. ഒരു വ്യക്തിയുടെ സാമൂഹിക ബന്ധങ്ങൾ, തൊഴിൽ തിരഞ്ഞെടുപ്പുകൾ, വ്യക്തിത്വ സവിശേഷതകൾ എന്നിവയുൾപ്പെടെ ഒരു വ്യക്തിയുടെ വികാസത്തിൻ്റെ വിവിധ വശങ്ങളെ ജനനക്രമം സ്വാധീനിക്കുന്നുവെന്ന് അദ്ദേഹം നിർദ്ദേശിച്ചു.
ഓരോ ജനന ക്രമത്തിൻ്റെ സ്ഥാനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട നിരവധി പൊതു സവിശേഷതകൾ അഡ്‌ലർ തിരിച്ചറിഞ്ഞു:
ആദ്യജാതർ: സാധാരണഗതിയിൽ, ആദ്യജാതരായ കുട്ടികളെ ഉത്തരവാദിത്തബോധമുള്ളവരും, ന്യായാനുവർത്തികളും, നേട്ടങ്ങളിൽ അധിഷ്‌ഠിതരും ആയി വിശേഷിപ്പിക്കപ്പെടുന്നു. അവർ പലപ്പോഴും നേതൃത്വഗുണങ്ങൾ പ്രകടിപ്പിക്കുകയും പൂർണതയ്ക്കായി പരിശ്രമിക്കുകയും ചെയ്യാം. മൂത്തയാളെന്ന നിലയിലുള്ള അവരുടെ സ്ഥാനം കാരണം, അവർക്ക് വിജയിക്കാനുള്ള സമ്മർദ്ദം അനുഭവപ്പെടാം. കൂടാതെ, അധികാരികളിൽ നിന്ന് അംഗീകാരം തേടാൻ അവർ കൂടുതൽ ചായ്‌വുള്ളവരായിരിക്കാം.
മധ്യജാതർ: മധ്യജാതരായ കുട്ടികളെ പലപ്പോഴും സമാധാന നിർമ്മാതാക്കൾ, നയതന്ത്രജ്ഞർ, സൗഹാർദ്ദപരർ എന്നിങ്ങനെ വിശേഷിപ്പിക്കാറുണ്ട്. മുതിർന്ന-ഇളയ സഹോദരങ്ങളുടെ ഇടയിൽ നില്ക്കുന്നതിൻ്റെ ഫലമായി അവർ ശക്തമായ രീതിയിൽ ചർച്ചകളും മധ്യസ്ഥതയും നടത്താനുള്ള കഴിവുകൾ വികസിപ്പിച്ചേക്കാം. മധ്യജാതർക്ക് അവരുടെ മുതിർന്ന സഹോദരങ്ങളുമായി ഒരു മത്സരബോധം അനുഭവപ്പെടാം. കൂടാതെ ബദൽ വഴികളോ താൽപ്പര്യങ്ങളോ അന്വേഷിച്ചു കൊണ്ട് സ്വയം വ്യത്യസ്തരാകാൻ ശ്രമിച്ചേക്കാം.
ഏറ്റവും ഇളയവർ: ഇളയ കുട്ടികളെ പലപ്പോഴും ഔട്ട്‌ഗോയിംഗ്, ആകർഷകത്വം ഉള്ളവർ, സർഗ്ഗാത്മകത ഉള്ളവർ എന്നിങ്ങനെ വിശേഷിപ്പിക്കാറുണ്ട്. അവർ ശ്രദ്ധാകേന്ദ്രമാകുന്നത് ആസ്വദിക്കുകയും കൂടുതൽ അപകടസാധ്യതയുള്ള സ്വഭാവം പ്രകടിപ്പിക്കുകയും ചെയ്‌തേക്കാം. ഇളയ കുട്ടികൾ അവർക്കു കിട്ടുന്ന കൂടുതൽ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിൽ നിന്നും കുറഞ്ഞ സമ്മർദ്ദത്തിൽ നിന്നും പ്രയോജനം നേടിയേക്കാം. ഇത് അവരുടെ താൽപ്പര്യങ്ങൾ പര്യവേക്ഷണം ചെയ്യാനും അവരുടെ വ്യക്തിത്വം വികസിപ്പിക്കാനും അവരെ സഹായിക്കുന്നു.
ഒറ്റക്കുട്ടികൾ: കടിഞ്ഞൂലുകളുടെയും ഇളയ കുട്ടികളുടെയും സവിശേഷതകൾ ഒറ്റക്കുട്ടികൾക്ക് പ്രദർശിപ്പിക്കാൻ കഴിയും. അവർക്ക് പലപ്പോഴും മാതാപിതാക്കളിൽ നിന്ന് ഗണ്യമായ അളവിലുള്ള ശ്രദ്ധയും സഹായങ്ങളും ലഭിക്കുന്നു, ഇത് വഴി അവർക്കു ഉയർന്ന നേട്ടവും സ്വാതന്ത്ര്യവും വളർത്തിയെടുക്കാൻ കഴിയും. എന്നിരുന്നാലും, മാതാപിതാക്കളുടെ പ്രതീക്ഷകൾ നിറവേറ്റുന്നതിനുള്ള സമ്മർദ്ദവും അവർ അനുഭവിച്ചേക്കാം, ഒപ്പം, സഹോദരങ്ങളില്ലാതെ ഏകാന്തതയുടെയും ഒറ്റപ്പെടലിൻ്റെയും വികാരങ്ങളുമായി പോരാടേണ്ടിയും വന്നേക്കാം.
കുടുംബ ശ്രേണിയിലെ ഓരോ സ്ഥാനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അനന്യമായ ചലനാത്മകതയിൽ നിന്നും അനുഭവങ്ങളിൽ നിന്നും ഈ സ്വഭാവസവിശേഷതകൾ ഉടലെടുക്കുന്നതായി ആഡ്‌ലറുടെ ജനനക്രമ സിദ്ധാന്തം സൂചിപ്പിക്കുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, വ്യക്തിത്വ വികസനത്തെ സ്വാധീനിക്കുന്ന നിരവധി ഘടകങ്ങളിൽ ഒന്ന് മാത്രമാണ് ജനന ക്രമം എന്നത് ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടത് അത്യാവശ്യമാണ്, കൂടാതെ കുടുംബങ്ങളിലെ വ്യക്തിഗത വ്യത്യാസങ്ങളും പ്രാധാന്യമർഹിക്കുന്നു. ജനന ക്രമം കൂടാതെ ഒരു വ്യക്തിയുടെ വ്യക്തിത്വം രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിൽ സാംസ്കാരികവും പാരിസ്ഥിതികവുമായ ഘടകങ്ങളും പങ്കുവഹിച്ചേക്കാം.
ജീവിതശൈലി (Lifestyle)
ഒരു വ്യക്തിയുടെ സ്വഭാവരീതികൾ, പെരുമാറ്റങ്ങൾ, അവരുടെ ജീവിതരീതിയെ രൂപപ്പെടുത്തുന്ന ശീലങ്ങൾ എന്നിവ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഒന്നാണ് ആൽഫ്രഡ് അഡ്‌ലർ സങ്കൽപ്പിച്ച "ജീവിതശൈലി"എന്ന പദം. മനുഷ്യൻ്റെ മനഃശാസ്ത്രവും വികാസവും മനസ്സിലാക്കുന്നതിൽ ജീവിതശൈലിയുടെ പ്രാധാന്യം ആഡ്ലർ ഊന്നിപ്പറഞ്ഞു. ജീവിതത്തിലെ വെല്ലുവിളികളെ അഭിമുഖീകരിക്കുന്നതിനും അവരുടെ ലക്ഷ്യങ്ങൾ പിന്തുടരുന്നതിനുമുള്ള ഒരു വ്യക്തിയുടെ അതുല്യമായ സമീപനത്തെ ജീവിതശൈലി പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്നുവെന്ന് അഡ്‌ലർ വിശ്വസിച്ചു. അദ്ദേഹം ഇങ്ങനെ പ്രസ്താവിച്ചു:"വ്യക്തിയുടെ പെരുമാറ്റം നിർണ്ണയിക്കുന്നത് സാഹചര്യത്തെക്കുറിച്ചുള്ള അവൻ്റെ ആത്മനിഷ്ഠമായ ധാരണകളും അതിനെ വ്യാഖ്യാനിക്കുന്ന അവൻ്റെ അതുല്യമായ രീതിയുമാണ്." ജീവിതശൈലി വികസിക്കുന്ന സാമൂഹിക പശ്ചാത്തലത്തെ അദ്ദേഹം ഊന്നിപ്പറയുന്നു, "ഒരു വ്യക്തിയുടെ ജീവിതശൈലി വ്യക്തിഗത മനഃശാസ്ത്രം മാത്രമല്ല, കുടുംബത്തിൻ്റെ ചലനാത്മകത, സാംസ്കാരിക മാനദണ്ഡങ്ങൾ, സാമൂഹിക പ്രതീക്ഷകൾ തുടങ്ങിയ സാമൂഹിക ഘടകങ്ങളാലും നിർണ്ണയിക്കപ്പെടുന്നു." അപകർഷതാ വികാരങ്ങൾ നികത്താനുള്ള ഒരു വ്യക്തിയുടെ ശ്രമങ്ങളാൽ ജീവിതശൈലി പലപ്പോഴും സ്വാധീനിക്കപ്പെടുന്നു എന്നും, ഇത് വ്യത്യസ്തമായ പെരുമാറ്റരീതികളിലേക്ക് നയിക്കുന്നു എന്നും അദ്ദേഹം പറയുന്നു.
ക്രിയാത്മകമായി സ്വയം പ്രകടിപ്പിക്കുന്നതിനുള്ള ഒരു ഉപാധിയായി ആഡ്ലർ ജീവിതശൈലിയെ വീക്ഷിച്ചു. "ജീവിതശൈലിയിലൂടെ, വ്യക്തികൾ അവരുടെ അതുല്യമായ പ്രാവീണ്യവും കഴിവുകളും പ്രകടിപ്പിക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നു. ഇത് അവരുടെ ഐഡൻ്റിറ്റി രൂപപ്പെടുത്തുകയും അവരുടെ സ്വത്വവും പ്രാധാന്യവും വർദ്ധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു." ബന്ധങ്ങൾ, ജോലി, ഒഴിവുസമയ പ്രവർത്തനങ്ങൾ, മൂല്യങ്ങൾ എന്നിവയുൾപ്പെടെ ഒരു വ്യക്തിയുടെ ജീവിതത്തിൻ്റെ വിവിധ വശങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ജീവിതശൈലിയെ അദ്ദേഹം സമഗ്രമായി പരിഗണിച്ചു. ജീവിതശൈലി കേവലം പെരുമാറ്റങ്ങളുടെ ഒരു ശേഖരമല്ലെന്നും വ്യക്തികൾ അവരുടെ അസ്തിത്വത്തെ നിർണ്ണയിക്കുന്ന സമഗ്രമായ ചട്ടക്കൂടാണെന്നും അദ്ദേഹം അഭിപ്രായപ്പെട്ടു.
വ്യക്തികൾ ചില ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കോ ആദർശങ്ങൾക്കോ വേണ്ടി പരിശ്രമിക്കുന്ന ജീവിതശൈലിയുടെ പ്രയോജനാവാദപരമായ (teleological) സ്വഭാവത്തിന് ആഡ്ലർ ഊന്നൽ നൽകി. വ്യക്തികൾ അവരുടെ ലക്ഷ്യങ്ങളും അഭിലാഷങ്ങളും പിന്തുടരുമ്പോൾ, വിജയത്തെയും പൂർത്തീകരണത്തെയും കുറിച്ചുള്ള ആത്മനിഷ്ഠമായ ധാരണകളാൽ നയിക്കപ്പെടുന്നതിനാൽ, ജീവിതശൈലി ലക്ഷ്യബോധത്തോടെയുള്ള പ്രയത്നത്തിൻ്റെ സവിശേഷതയാണെന്ന് അദ്ദേഹം നിരീക്ഷിച്ചു. ജീവിതശൈലിയിലെ ശെരിയും തെറ്റുമായ ക്രമങ്ങളും അദ്ദേഹം തിരിച്ചറിഞ്ഞു. ചില ജീവിതശൈലി തിരഞ്ഞെടുപ്പുകൾ ക്ഷേമവും വളർച്ചയും പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുമ്പോൾ, മറ്റുള്ളവ സ്വയം അവബോധത്തിൻ്റെയും വ്യക്തിപരമായ ഉത്തരവാദിത്തത്തിൻ്റെയും പ്രാധാന്യത്തെ ഉയർത്തിക്കാട്ടിക്കൊണ്ട് പ്രവർത്തനരാഹിത്യത്തിലേക്കും അസന്തുഷ്ടിയിലേക്കും നയിച്ചേക്കാം എന്ന് അദ്ദേഹം സൂചിപ്പിച്ചു.
ചുരുക്കത്തിൽ, ആഡ്‌ലറുടെ ജീവിതശൈലി സങ്കൽപ്പം വ്യക്തിഗത മനഃശാസ്ത്രം, സാമൂഹിക സ്വാധീനം, ലക്ഷ്യബോധമുള്ള പെരുമാറ്റം എന്നിവ തമ്മിലുള്ള ചലനാത്മകമായ ഇടപെടലിനെ അടിവരയിടുന്നു.